Onlangs is op een bijeenkomst van O2 Nederland op de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU-Delft de website recyclicity.net gelanceerd. Recyclicity.net stimuleert hergebruik van afval in de bouw door toepassingen te tonen, en de vraag naar en het aanbod van afval bij elkaar te brengen. De winst is niet alleen besparing van energie maar ook meerwaarde voor het ontwerp.
Het startschot werd gegeven door Jan Jongert van 2012 Architecten, initiatiefnemer van het project. Het aanbod op de pilot Recyclicity.net versie 1.0 dekt nu alleen nog de regio Rotterdam. Verder zijn de eerste voorbeeldtoepassingen van een reeks van twintig te bekijken, de site belooft dat er wekelijks een nieuw project zal worden toegevoegd.
Het grootste deel van bouw- en sloopafval wordt gerecycled. Dat is echter lang niet zo milieuvriendelijk als het lijkt. Om breed inzetbare ruwe materialen te krijgen worden eerst unieke materiaaleigenschappen 'uitgewist'. Daarna worden er weer unieke producten van gemaakt. Als overtollig materiaal vóór recycling met de vraag naar specifieke materiaaleigenschappen in contact komt, is er veel energie te besparen. In de woorden van de brochure: 'Veel 'afval' is in zijn oorspronkelijke vorm al bruikbaar en kan na enig ontwerpwerk, juist door gebruik te maken van die karakteristieken, een meerwaarde aan het ontwerp geven.'
Aanleiding voor het initiatief tot recyclicity.net was het ontwerp van een winkel. Een centraal element had veel weg van een cockpit. 'Als we nu een loods hadden gehad waarin we afgedankte cockpits van vliegtuigen hadden bewaard, konden die direct worden ingezet' aldus Jan Jongert. Recyclicity.net moet zo'n loods worden, virtueel en uitgebreid. De 'loods' wordt gevuld door aanbieders: onder andere aannemers, slopers, producenten, verzamelaars en materiaalscouts (bezitten zelf geen materiaal maar weten het te vinden) en de vraag komt van ontwerpers, aannemers en doe-het-zelvers. De betrokkenen kunnen online hun voorraad bijhouden. Recyclicity wil niet alleen energie besparen op verwerking, maar ook op transport. Daarom wordt het aanbod behalve naar Sfb-code ook via postcode naar locatie gestructureerd. De Sfb-code wordt vooralsnog door de initiatiefnemer van de site aan de producten gehangen. De brochure: 'Recyclicity.net biedt ontwerpers een Hergebruik Bouwdocumentatie; een database waarin afval- en rest-materialen op hun prestatie kunnen worden geselecteerd.'
De kortste weg tussen de verschillende (oude en nieuwe) toepassingen is echter niet zonder barrières en vraagt veel van de deelnemers aan het bouwproces. De grootste obstakels liggen bij het verlies aan zekerheden: garantie op materiaal en afname. De kans dat materiaal wordt afgenomen, wordt enerzijds bepaald door de duur dat het op de site wordt aangeboden. Daartoe moet in een zo vroeg mogelijk stadium van een bouwproject worden ingeschat welke materialen er vrijkomen. Anderzijds wordt de afname beïnvloed door de creativiteit van bouwers en ontwerpers. Ontwerpen met afval vergt een ambachtelijker ontwerphouding. De gegevenheid van de eigenschappen van het voorhanden afval stuurt het ontwerp: de ontwerper ontwerpt meer vanuit materiaal dan dat hij materialiseert vanuit het ontwerp. De creativiteit van bouwers en ontwerpers wordt geprikkeld door voorbeelden op de website van creatieve toepassingen van afval of restmateriaal. De voorbeelden tonen dat de ontwerpen het niet hoeven hebben van een maatschappelijk betrokken 'kijk mij eens energiebesparend zijn'. De kracht ligt juist in een eigen esthetiek, een extra laag in de betekenis. Het opnieuw toegepaste materiaal vervult niet alleen op een originele manier zijn nieuwe functie, maar behoudt bovendien, hoe subtiel ook, de verwijzing naar zijn oude functie.
Jongert gaf voorbeelden zoals ze op de site te zien zijn of binnenkort zullen verschijnen. Zoals de verkeerspaal het Rotterdammertje, een Rotterdams alternatief voor het Amsterdammertje. 2012 Architecten zocht een afvalstroom uit een autosloperij en vond de kardan-as van een vrachtwagen. Deze as wordt behandeld (gritstralen, schooperen, sealen en lakken) en verschillende afschuifbare opzetstukken maken de verkeerspalen ook geschikt om de openbare ruimte mee in te richten. Of villa Welpeloo in Roombeek, Enschede. Het ontwerp dat ter goedkeuring voorligt is voor een groot deel vervaardigd uit afval, 'een soort kringloopwoning'. Zo vond de ontwerper in de buurt bij de Twentsche Kabel Fabriek overtollige houten kabelhaspels. De assen bestaan uit vurenhouten planken. De afvalstroom blijkt groot genoeg om de gevel te bekleden. De planken zijn te kort om de hoogte in een keer te overbruggen. De naden worden afgedekt door waterslagen. De herkomst van het materiaal geeft de gevel zijn specifieke horizontale geleding. Een buitenlands voorbeeld komt van Rural Studio's, die een huis hebben opgebouwd uit 'uitgegifte' tapijttegels.
Alle begin is kleinschalig. Maar als de heftigheid van het applaus na de bescheiden presentatie staat voor de ontvangst van dit initiatief, dan ligt een gouden toekomst in het verschiet. De website legt in ieder geval een basis voor die groei door bundeling van kennis, vraag en aanbod.