‘Grand’ was het zeker en ‘bazaar’ ook. Tijdens het 22ste UIA congres toonde architectuur zich met lezingen, workshops, discussies en presentaties van haar beste kant en bijna vanuit het niets was er op het eind ook nog een mooie Slotverklaring.
Zelfs de illegale straatverkopers van de nieuwste architectuurboeken en -gidsen die hun stalletjes strategisch tegenover het congrescentrum hadden opgezet konden beschouwd worden als een niet gepland maar toch vanzelfsprekend onderdeel van het hele gebeuren.
De Grand Bazaar of Architectures werd een succes vanwege de geestdrift van de organisatoren. Na het Europees Songfestival en de finale van de Champions League, liet Istanbul weer zien dat ze een groot evenement kan organiseren. Het was heel bijzonder om zo veel verschillende vormen van architectuur – materieel en immaterieel – uit alle delen van de wereld naast en bij elkaar te zien. En dankzij de televisie en de kranten kwam architectuur tot in de woonkamers van de 'gewone' mensen. Architectuur was voor vier dagen gast van Turkije en vierde uitbundig feest in Istanbul.
Maar wat leverde het eigenlijk op? Gewoonlijk hoort men in bazaars niet alleen de luide stemmen van de marktverkopers, maar kan men er ook afdingen en onderhandelen. Misschien was dat wat ontbrak op de grote virtuele architectuurmarkt. Wat blijft er over als iedereen vertrokken is? Zullen de stemmen van de verkopers echt een zinvolle betekenis leveren aan de beroepsgroep of de rest van de wereld? Of eindigen de stemmen in een niet te begrijpen kakofonie?
Aan het einde van het congres werd, als een duveltje-uit-de-doos, de 'Verklaring van Istanbul' gepresenteerd. Dit document met mooie grote woorden gaat in op de invloed van locale en globale politiek op steden en architectuur. Referent aan de reden waarom de UIA was opgericht – in 1948 in Laussanne – riep het congres op de oorlog te stoppen die steden in Mesopotamië (lees Irak) vernietigd. Eveneens werd gepleit voor een op productie gerichte economie die armoede voorkomt en op een vorm van consumptie gerichte economie die niet ons leven en omgeving vernietigd. 'We need peace, and an architectural and environmental discourse that can enhance cultural identities and societies. This is the only way to re-unify architecture and cities.'
Het klinkt allemaal heel relevant hoewel het ook een eeuwige en algemene geldigheidsduur heeft en het klinkt ook een beetje als het resultaat van een totaal andere bijeenkomst – zeker niet de Grand Bazaar of Architectures die ik ervaren heb.
Het Turkse Istanbul was van 3 tot 7 juli gastvrouw voor het 22ste congres van de UIA (Union Internationale des Architectes, het overkoepelend orgaan van alle officiële architectenorganisaties in de wereld). Met als titel 'Cities: Grand bazaar of Architectures' werd pluriformiteit gepresenteerd als kenmerkende conditie van deze nieuwe eeuw. En in welke stad kan men beter debatteren over zo een thema dan in Istanbul? Een metropool waar sinds eeuwen culturen samenkomen. En Istanbul heeft een grote, beroemde en kleurrijke bazaar vol met vasthoudende en soms zeer nadrukkelijk aanwezige verkopers.
Ja het was 'grand', zoals de voorzitter van de Turkse Bond van Architecten trots concludeerde tijdens de slotbijeenkomst. Behalve talrijke lezingen, workshops en discussies, vonden in de 'congress valley' en verspreid over de stad, diverse ideeënprijsvragen en maar liefst 160 tentoonstellingen plaats. De organisatoren ontvingen meer dan 10.000 deelnemers waarvan een derde met de Turkse nationaliteit. In Turkije zelf werd de grootheid van het evenement benadrukt met een niet eerder vertoonde hoeveelheid media-aandacht. Maar liefst drie televisiestations verzorgden rechtstreekse uitzendingen. Terwijl op een zender de lezing van Charles Correa over zijn recente werk te volgen was, werd op een andere kanaal de discussie tussen Denise Scott Brown, Robert Venturi, Zaha Hadid en Peter Eisenman uitgezonden. Een van de populairste kranten verscheen zelfs iedere dag met een speciale architectuurbijlage met daarin interviews, discussies en het volledige programma.
En ja het was zeker een bazaar, een marktplaats voor architectuur. Alles en iedereen die ook maar iets te maken heeft met architectuur was er; een commerciële architectuurkermis en een bijeenkomst waar academici theoretische papers presenteerden werden gebroederlijk naast elkaar gehouden. In meer dan vijftig zalen en kamers werden lezingen, debatten en andere bijeenkomsten gehouden veelal in bijzijn van de wereldberoemde architecten met hun 'ster aura'. 'Please do not flash lights at Charles Correa!' 'We kindly ask you not to request an autograph from Tadao Ando!' – deze laatste is de winnaar van de Gouden UIA 2005 medaille. Ook was er nog de spannende strijd tussen Durban en Tokyo over wie van de twee in 2011 het 24ste UIA congres mag organiseren. Het 23ste congres zal overigens in 2008 in Turijn plaats vinden.
Zowel binnen als buiten waren er tentoonstellingen te bezichtigen, variërend van een expositie met expressieve zwart-wit schilderijen over 'The Spirit of Balkan Capitals' tot een presentatie over milieuvervuiling in Denizli (Turkije) met als titel ' Beware! Your Environment is Threatened', de uitslagen van de ontwerpwedstrijd Design for a European Embassy', maar ook een presentatie van een Fins Senegalese NGO genaamd Jigeen yi Mbooloo – Women Together'. Hoewel het soms onverwachts was of moeilijk te plaatsen, droeg de diversiteit aan onderwerpen wel bij aan de architectonische verscheidenheid van de markt. Andere elementen in deze bazaar waren bijvoorbeeld de workshops over kinderen en architectuur en een oefening waarbij een A3 met daarop een beeld van Istanbul met Marshall muurverf ingekleurd moest worden. Dit laatste was een poging om de inwoners van Istanbul te betrekken bij het congres.