Feature

There is no business like soccer business

Het bouwen van voetbalstadions is ‘in’ bij toparchitecten; de vingers van Winny Maas jeuken om aan de slag te gaan met een nieuwe drijvende Kuip in Rotterdam. Wiel Arets ontwierp de nieuwe voetbaltempel voor FC Groningen en is bezig met een plan voor Haarlem. En Zwarts & Jansma zijn aan de slag voor AZ (Alkmaar) en ADO Den Haag, na eerdere verbouwingen bij Feijenoord, Sparta en FC Utrecht.

Die goeie ouwe Kuip, in de jaren dertig gebouwd naar ontwerp van Brinkman en Van der Vlugt. Het was het eerste stadion in Europa met twee doorlopende tribune-ringen en met toiletten en buffetten op de tweede laag. Als proefbelasting dansten en sprongen 1500 mariniers en werklozen op 15 oktober 1936 naar hartelust om de constructie te testen. Ze kregen er een sigaar en een kop koffie voor.

“Thuis voor de buis zie je de wedstrijd veel beter, maar het gaat om de ‘kick’. Als toeschouwer ben je een deel van het geheel. De hele groep krijgt de prijs van het winnen, en uiteindelijk willen we allemaal bij de bovenliggende partij horen,” zo verklaart Rein Jansma (Zwarts & Jansma Architecten) de speciale, soms zinderende sfeer rondom topvoetbal vanuit een soort evolutie-gedachte. De fraaie doorlopende rondingen vormen een groot deel van ‘het geheim’ van de sfeervolle Kuip, aldus Jansma. Zij zorgen voor maximaal zicht op het veld én op de mensenmassa. “De ontwerpers van het Gelredome in Arnhem hebben het dus niet begrepen. Zij hebben vier rechte zijden gebouwd, met trapportalen in de hoeken. De ‘wave’ knalt daar tegen een muur en slaat dood.”

De renovatie van de Kuip in 1996 was de eerste stadion-klus voor Zwarts & Jansma. Uit respect voor het bestaande gebouw hebben ze een soort ‘spin-constructie’ om de Kuip heen gezet waar de nieuwe overkapping aan hangt. Na de Kuip volgden de herbouw van Het Kasteel (Sparta, Rotterdam) en Galgewaard in Utrecht. Momenteel wordt gebouwd aan het nieuwe onderkomen voor AZ in Alkmaar, een multifunctioneel complex met een bouwsom van rond de 80 miljoen euro en een stadion-complex voor ADO Den Haag.

FC Groningen speelt komende januari al de eerste wedstrijd in de nieuwe Euroborg, ontworpen door Wiel Arets (kosten stadiondeel 45,5 miljoen euro). Dit multifunctionele complex omvat tevens een casino, bioscopen, diverse horeca-voorzieningen, een school, een mega-supermarkt, kantoren en twee woontorens van 70 meter hoogte. “Een voorbeeld van een goed ontwerp, geïntegreerd in het stedelijk weefsel.” Dat stelde Winny Maas (MVRDV) onlangs op een congres over sport en stedelijke ontwikkeling. Volgens Maas hebben we in Nederland de neiging om sportaccomodaties zo ver mogelijk weg te drukken en dus uit te sluiten. “Weg van de stad, waardoor het losstaande objecten worden, die niet tot de verbeelding spreken.” Dieptepunt is wat hem betreft de Amsterdam Arena. “Alleen de vormgeving doet al pijn aan de ogen. Het is – met alle respect – een zielloos gebouw; een soort maanlander, die door een consortium plompverloren is neergezet in de periferie van de stad. Echt een gemiste kans.” Maas gaat daarmee wel erg kort door de bocht. De Arena was immers wel degelijk bedoeld om Amsterdam-Zuidoost tot leven te wekken, helaas is dat niet erg goed gelukt.

Zelf heeft MVRDV een opvallend voorstel gemaakt voor een toekomstige nieuwe Kuip, gebaseerd op plannen van Bouwhaven Consultants uit Barendrecht. Het stadion, met ondergrondse parkeerruimten als drijvers, ligt aangemeerd langs de oevers van de Maas, vlakbij het huidige stadion. Naast de Euromast en de Erasmusbrug zou het een derde icoon van de stad kunnen worden, aldus de MVRDV-voorman.

Niet alleen in Nederland maar op tal van plaatsen in Europa gebouwd en getekend aan nieuwe voetbalstadions. Het moderne voetbal is een miljoenen-business en stelt nieuwe eisen aan de onderkomens. Ook willen steden zich graag profileren met zo’n sport-icoon. Daarnaast gebruiken steden stadions steeds vaker als kernen voor nieuwe ontwikkeling of herontwikkeling, wellicht dat daarom ook vaker top-architecten worden aangetrokken.

De nieuwe standaard is voorlopig gezet met de Allianz Arena in München, het fraaie meesterwerk van Herzog & de Meuron. Gebouwd op een toekomstige ontwikkellocatie, nu nog ‘in the middle of nowhere’. Een baken in het landschap, rood oplichtend bij een thuiswedstrijd van Bayern München, blauw uitstralend als TSV München 1860 er speelt, en anders gewoon in het wit. Bouwkosten 340 miljoen euro….that’s a different league.