Feature

Bouwen op z’n Jordaans – 4

Update van Florentine Visser over haar werkzaamheden voor Habitat in Jordanië.

Geduld is een belangrijke eigenschap in de Jordaanse bouwpraktijk en dat is de afgelopen tijd regelmatige op de proefgesteld. De planning was om de bouw van de Cement Block Workshop eind september afgerond te hebben. We zijn echter onlangs pas begonnen met de fundering van het kantoorgebouwtje, maar het opslaggebouwtje en de drie werkstations zijn klaar, en naar tevredenheid.

De theedrinksessies met bouwer Abu Darar hebben hun vruchten afgeworpen. De eerste zeven lagen van het opslaggebouwtje zijn afgebroken en met collega Mohammed zijn de metselaars de fijne kneepjes van het verdiepte voegwerk bijgebracht. Het voldoet waarschijnlijk niet aan Nederlandse normen, maar dit is het mooiste schoonmetselwerk in Jordanië. Dat het hele bouwprincipe is gebaseerd op een dikke laag pleisterwerk werd duidelijk toen Abed, de smid, de stalen deuren kwam installeren: schoonmetselwerk is niet per definitief recht.

Geen nood, samen een oplossing bedacht. Om de openingen af te dichten zijn stalenstrips aan de deuren gelast, die op hun beurt weer zijn verankerd met borgpennen. Het boren door de dragende gevel was niet zonder zorgen, het hele gebouwtje stond te trillen. Het eindresultaat verdient niet direct een schoonheidprijs, maar is wel degelijk. In het kantoorgebouwtje gaan we nu kozijnankers inmetselen, een innovatie hier.

Ondertussen is de wateraansluiting geregeld. Ook met volledige gevulde watertanks doen de proefmuren het nog steeds goed, zodat het kantoortje met dit metselsysteem gebouwd kan worden.

Waarom heeft dit alles zo lang geduurd? Geen STROOM!

Het idee was de Cement Block Workshop met eigen cement blokken te bouwen en voor de persen is stroom nodig. Dat was niet eenvoudig. De juiste weg verliep uiteindelijk via het Ministerie van Energie. Daarna duurde het toch nog weer even voor dat het licht brandde. Alle kabels waren aangelegd en goedgekeurd door het lokale elektriciteitsbedrijf. Als je echter hun eigen aansluiting ziet dan vraag je je af wat daar de toegevoegde waarde van is. De schakelaar – een degelijk water- en stofdicht Duits model met KEMA-keur – om en dan…, geen licht. Het elektriciteitsbedrijf was vergeten de kabel in de hoofdschakelkast aan te sluiten. Mijn collega Romel heeft een halve dag in Ghor al Safi rondgereden om iemand te vinden die het in orde kon maken. En dit alles op de dag dat de cementblokpersen geïnstalleerd werden.

Het ‘zeker weten’ heb ik inmiddels opgegeven. We beginnen en vinden onderweg wel een oplossing met de lokale bouwvakkers. De betonmix voor de cementblokken wordt beoordeeld als een goede soep: een beetje meer zand. We vertrouwen op de kennis van blokkenmaker Zoghdy. Vlak voor het Suikerfeest begin november, zijn de eerste blokken uit de persen gekomen. Om toch het zekerheidsverlangen te bevredigen zijn de blokken op sterkte getest door een lokaal ingenieursbureau, dat het project op deze manier ondersteunt. En de resultaten waren boven verwachting: dragende kwaliteit. Wat een simpel bamboedakje al niet kan doen.

Door dit dak staan de cementblokken niet in de volle zon uit te harden en dat komt de sterkte ten goede. Het voordeel is nu dat er per zak cement meer blokken gemaakt kunnen worden als het om ‘niet-dragende’ kwaliteit gaat. Hetgeen de winst vergroot voor de Jamai’ya, of de prijs voor de Habitat bewoners verlaagd. En dat was de bedoeling.

1 Bezoek met Sjiekh Suliman aan Juma’a om bamboe op de juiste maat te krijgen.

2 Electrische installatie voor de persen.

3 Cementblokken maken kan je leren.

4 De Cement Block workshop klaar voor blockproductie, nu nog een kantoor voor de verkoop.

De bouw van het bamboedakje was minder eenvoudig dan het ontwerp; gemetselde kolomen en een staalframe dat het bamboe draagt. De wijze les van de vorige metselsessie was het gebruik van een houten stelframe om de kolomen recht te houden. Uit kosten- en esthetische overwegingen bestond het staalframe uit ronde buizen, wat volgens smid Abed lastiger aan elkaar te lassen is. Na een eigen ontwerpproces kwam hij met een verassende creatieve oplossing voor de verbinding van het frame met de kolomen.

De bamboematten van 3,25 bij 5 meter vormde de volgende ‘uitdaging’. Ondanks uitvoerig vooroverleg met de bamboeman Juma’a, kwamen die vervolgens niet verder dan 2,5x5m. Toen werd duidelijk was dat hij de cijfers van zijn rolmaat niet kon lezen, deze waren nu eenmaal niet Arabisch. Geen nood de dakrand van zijn huis bleek op 3.25m te liggen en daarmee was het voor hem een stuk eenvoudiger om de juiste maat te bepalen. De installatie van de bamboematten zorgde voor een volgende ronde hartkloppingen toen Juma’a over het staalframe liep en de bovenste blokken begonnen te kantelen. Het dak was niet ontworpen om mensen te dragen en cement is ook niet geschikt om trekkrachten op te vangen. Uiteindelijk kwam hij zonder kleerscheuren naar beneden niet begrijpend waar die Hollandse juffrouw zich zo druk over maakte.

Het andere punt waar die zich druk overmaakt is de betonkwaliteit. In Amman gebruiken we hiervoor een particulier woonhuis als experiment. Onderbegeleiding van een lokale constructeur gaan we werken aan de introductie van een plastificeerder om de verwerkbaarheid te vergroten en verbeterde bekistingen. Dit is nieuw in de bouwwijze van Habitat. Als we het in Ghor al Safi willen toepassen moeten we het zelf via de Cement Block Workshop verkopen, evenals het plastic voor de waterkering.

Met architectuur en bouwtechniek alleen kom je er niet in dit ontwikkelingsland. De hele infrastructuur erom heen heeft ook aanpassing nodig. Geduld is een schone zaak en op het moment dat verbeteringen bewerkstelligd worden is het werk hier heel bevredigend. Begin januari zijn alle cement blokken gereed gekomen voor het kantoor gebouwtje en volgende week start de bouw.