Recensie

H. Th. Wijdeveld : Plan the Impossible

Aanstaande donderdagavond wordt in het NAi de documentaire H. Th. Wijdeveld : Plan the Impossible getoond. Wijdeveld was al negentig toen Hank Onrust in 1975 de documentaire opnam, of beter deze monoloog filmde.

De documentaire werd op 1 november 1997 vroeg in de nacht door de Tros uitgezonden in het programma Kunst omdat het moet. Slechts wat vage herinneringen zijn gebleven: een negentig jarige in een hip jaren zeventig overhemd, een lyrisch betoog over de schoonheid van een schelp, zijn licht hysterische stem en een arrogante zelfverzekerdheid. Na afloop van het programma restte respect voor Onrust. Hoe had hij het zo lang met deze man kunnen uithouden?

In de documentaire vertelt Wijdeveld (1885-1987) onder meer over de tijd dat hij bij P.J.H. Cuypers werkte aan kasteel de Haar in Haarzuilens. Uiteraard wordt uitvoerig stil gestaan bij het tijdschrift Wendingen 'maandblad voor sieren en bouwen', waarvoor Wijdeveld in 1918 het initiatief nam. Hij was hoofdredacteur en verzorgde tevens de typografie. Maar ook ontwierp hij gebouwen, meubelen en theaterdecors – het Nederlands theaterinstituut noemt hem één van de vernieuwende Nederlandse theatervormgevers uit het begin van de 20e eeuw.

Over de totstandkoming van de documentaire schreef Onrust:

'De documentaire Plan the Impossible over H.Th. Wijdeveld heette oorspronkelijk met volle instemming van de geportretteerde en zijn vrouw ‘Ik ben een onmogelijk mens’. Later vond ik de, uit zijn eigen mond opgetekende, sterkere huidige titel.

In 1975 wijdde het Van Gogh museum een kleine tentoonstelling aan Wijdevelds grafisch werk. Boekomslagen, het tijdschrift Wendingen en vele andere ontwerpen en schetsen.

Wat mij toen vooral opviel en verbaasde, was een Kerstomslag in perfecte dertiger jaren stijl voor het toen uitermate hippe poptijdschrift Hitweek.

Dit was de aanleiding om Wijdeveld te bellen: ‘U belt zeker omdat ik 90 jaar geworden ben!’

Daar hoorde ik van op, want dat wist ik niet.

Ik vertelde hem dat ik de Kerstomslag van Hitweek zo goed vond en met hem wilde kennis maken..

‘Ja dat heb ik voor die jongelui gemaakt. Dat was een enorme haast klus. Ik was op tijd, maar zij niet!’ brulde hij door de telefoon. ‘Kom maar langs ik heb u wel het een en ander te vertellen’.

Vele bezoeken en besprekingen zouden volgen in de woning aan de Laraissestraat in Amsterdam, waar hij met zijn vrouw de actrice Charlotte Köhler woonde.

Het interieur was voor de oorlog door architect Piet Kramer ontworpen en zag er nog steeds fantastisch uit.

Ieder bezoek was weer een belevenis, want saai kon je hem niet noemen.

De gesprekken vlogen van het ene onderwerp naar het andere.

Zijn Russische reis in 1932 naar onder andere Magnitogorsk in Siberië, waar zijn neef de architect Johan Niegeman samen met Mart Stam een nieuwe woonwijk ontwierp.

Zijn vriendschappen: de danseres Isadora Duncan, de architecten Mendelsohn en Frank Loyd Wright, de componist Paul Hindemith en letterontwerper Eric Gill.

Het hield niet op en de ene anekdote volgde na de andere met Wijdeveld zelf natuurlijk als centrale figuur.

Er waren geruchten over een oorlogsverleden. Waren deze waar en zo ja waren deze ernstig?

Bij navraag bij een van de leden van de naoorlogse zuiveringscommissie, bleek Wijdeveld vooral onhandig en een beetje onnozel geweest te zijn. ‘U kunt de documentaire gerust maken’ vertelde hij mij. ’Hij heeft geen vlieg kwaad gedaan’. De filmische tocht kon daarna ondernomen worden en het werd a Bumpy Ride.'