Dagboek

Europan Forum geeft aanleiding tot discussie

Ter afsluiting van Europan 8 kwamen in het weekend van 30 juni de Europese winnaars tezamen in Dordrecht, om te workshoppen, prijzen in ontvangst te nemen en feest te vieren. Robert Verrijt, die samen met Floris Cornelisse het prijswinnende ontwerp voor locatie Enschede maakte, was in Dordrecht en hield voor twee dagen een dagboek bij.

30 juni

Het tweedaagse ‘Forum of Results Europan 8’ werd gehouden in het Energiehuis in Dordrecht, een perfecte, inspirerende ontmoetingsplek voor jonge, ambitieuze architecten uit Europa. Inmiddels bekomen van het nieuws van de overwinning – de resultaten van de prijsvraag waren al in februari bekend gemaakt – presenteerden de architecten voor het eerst hun projecten aan elkaar.

Deze presentaties werden op de eerste dag gehouden in de vorm van kleine werkgroepen. Het was de bedoeling dat hierop discussies zouden volgen. Zowel de handicap van de verschillende gesproken talen die het communiceren niet makkelijk maakte, en de veelheid aan plannen die besproken moesten worden, verhinderden dat er een fel debat ontstond. Hier was echter wel degelijk aanleiding voor. De Europan prijsvraag die tegelijkertijd onderzoekend en vernieuwend, maar ook realiseerbaar wil zijn, reflecteerde zich namelijk ook in de aard van de prijsvraagontwerpen. Er ontwaarde een duidelijk onderscheid tussen spektakelontwerpen en bouwbare projecten.

1 juli

Op de tweede Forum dag vertelden op boeiende wijze een aantal Europan-laureaten als S333, OBRAS architects en Pierre Gautier over hun ervaringen met Europan en hun carrière die hieruit voortvloeide. Verrassend was de lezing van het Franse bureau ‘BNR architects’. Hun woningbouwproject in Saintes bevat alle kwaliteiten die je van een Europan-project mag verwachten: vernieuwend vanwege de ingrijpende inbreiding in een bouwblok, contextueel door een uiterst krachtige en precieze materiaalkeuze (stenen van afgebroken woningen werden hergebruikt), slim vanwege de woningverdichting, en daarbij ook nog eens bloedmooi.

Deze dag liet meer ruimte voor een discussie. Tijdens de debatten werd gesproken over urgente stedelijke onderwerpen als ‘bouwen met natuur’, ‘urbaniseren met infrastructuur’, ‘hergebruik van het stedelijke weefsels’, ‘wat voor soort stedelijkheid voor bewoners?’ en ‘het nieuwe genereren’. Experts belichtten een aantal winnende projecten, waar men achteraf toch echt kan afvragen of het wel zulke goede ontwerpen waren.

Jonge architecten hebben inmiddels wel begrepen dat een Europan-overwinning een succesvolle start van hun carrière kan betekenen.  Een deel van de prijsvraagontwerpen blinken dan ook vooral uit in vernieuwingsdrang en grootheidswaanzin. Het zijn puike projecten waarin niets gespaard wordt om de aandacht te trekken. Drie valkuilen leidden er echter toe dat de meeste ontwerpen geheel misplaatst zijn.

1 Het thema van Europan 8, European Urbanity, waarin het denken over, en sleutelen aan de Europese stad centraal staat, resulteerde in vrij grote prijsvraaglocaties. Veel architecten lieten zich verleiden om met behulp van één groot architectonisch gebaar alle stedenbouwkundige problematiek op te lossen. De stedenbouwkundige schaal werd overgeslagen en architectuur wordt ingezet als revolutionair genezingsmiddel. Pijnlijk is echter dat, zoals bij het winnende ontwerp ‘Plug-in City’ voor locatie Praag, men de ogen sloot  voor de problemen die in de openbare ruimte kunnen ontstaan bij dergelijke monsterlijke architectonische interventies.

2 Het merendeel van de prijsvraaglocaties is gelegen in kleine tot middelgrote steden. Een aantal prijsvraagontwerpen voor deze locaties zou niet misplaatst zijn als publieke gebouwen in de overladen centra van Aziatische metropolen. Een project zoals ‘insular laboratory’ is te optimistisch over de noodzaak aan zoveel publieke ruimte in een buitenwijkje van Dijon.

3 De Europan organisatie is trots op het feit dat 45% van de architecten die deelnemen aan de wedstrijd een locatie buiten hun land kiezen. Voor een Europese organisatie die transnationale verbanden wil aanmoedigen is dit heel begrijpelijk. Helaas gebeurt het daardoor ook dat Spanjaarden  patiowoningen ontwerpen in Noorwegen! Patiowoningen die niet alleen het schaarse licht nauwelijks kunnen opvangen, maar ook nog eens het geweldige uitzicht moeten missen. Vernieuwend? Wellicht. Slim? Nee.

Het weekend werd op spetterende wijze afgesloten in de charmante ‘Schouwburg Kunstmin’ van architect Ravesteyn. Er werden prijzen uitgereikt aan de beste gebouwde projecten van de eerste generatie Europan 1 t/m 4. Onder de Nederlandse projecten kreeg S333 de eerste prijs voor de Schots in Groningen en ontving Gautier en Concko een eervolle vermelding voor hun woongebouw in Zaandam. De muzikanten van Stuurbaard Bakkebaard die het feest opluisterden hielden over het architectenvak er hun eigen mening op na. Zo klonk het door het gitaargeweld heen: ‘Architect, Architect, Architect? Ik bouw zelf wel een huis!’