Feature

(On)dragelijke lichtheid

In de zomermaanden stelt de Londense Serpentine Gallery op het gazon architectuur tentoon in de vorm van een tijdelijk paviljoen, dit jaar naar ontwerp van Rem Koolhaas en Cecil Balmond (Arup). Begin juli werd door ruim tweeduizend champagne drinkende en in full cocktail wear gekleedde genodigden, het paviljoen ingewijd.

Every summer the Serpentine Gallery in London errects a temporary pavilion. This year's design is by Rem Koolhaas and Cecil Balmond (Arup).

Het tijdelijke paviljoen op het grasveld voor de Serpentine Gallery is een architectuurtentoonstelling van het 1:1 soort. Geen representatie in de vorm van tekeningen of maquettes, maar een echt gebouw waardoor de intenties van de architect daadwerkelijk ervaren kunnen worden. Ieder jaar nodigt de Serpentine Gallery hiervoor een architect van naam en faam uit. Wat hen bindt: het paviljoen is het eerste gebouw dat de ontwerper in Groot Brittannië realiseert. Na Zaha Hadid (2000), Daniel Libeskind (2001), Toyo Ito (2002), Oscar Niemeyer (2003), MVRDV (2004 niet uitgevoerd) en Álvaro Siza (2005) was het dit jaar de beurt aan Rem Koolhaas.

Niet alleen voor de realisatie, maar ook tijdens het ontwerpproces werkten Koolhaas en Cecil Balmond nauw samen. Het ontwerp is zelfs gebaseerd op schetsen van Balmond; tekeningen die hij eerder maakte ten behoeve van een prijsvraag, waarbij het dak van het gebouw een ballon was die bij mooi weer weg zou zweven. Het paviljoen dat er nu staat is een Non-pavilion, aldus het persbericht van Arup, ‘built using ‘non-structure’, defying the force of gravity’. ‘With its combination of pioneering design and engineering innovation, the Pavilion is a unique achievement and promises to be unforgettable‘, ronkt het persbericht verder.

Het ogenschijnlijke gewichtloze paviljoen is opgebouwd uit een cirkelvormig platform van gegalvaniseerde platen met daarop een trommel van lexaanplaat waarboven een met helium gevulde, eivormige, ballon zweeft. De trommel met een diameter van 30 meter en 5 meter hoogte wordt stijf gehouden door vier eenzijdig ingeklemde balken – ieder met het gewicht van een nieuwe Mini Cooper. De trommel is dubbelwandig waardoor deze balken niet zichtbaar zijn en gelijktijdig is hierdoor een tussenruimte gecreëerd die gebruikt wordt door de bar en ander facilitaire functies.

De introverte, publieke middenruimte wordt gedomineerd door zwarte kubussen van verschillend formaat,– geen kunstwerken maar zitgelegenheden.

Boven de trommel zweeft de met helium en lucht gevulde ballon. Met touwen en kabels wordt verhinderd dat deze wegdrijft. Met mooi weer kan de ballon in theorie vier meter stijgen. Dat zal een imposant gezicht zijn. Maar hoe mooi weer moet het daarvoor zijn? Op een tropische vrijdagmiddag in juli was de ballon een meter of zo gestegen. Niet echt indrukwekkend, maar het zorgde in ieder geval voor ventilatie en frisse lucht.

De ei-achige vorm ontstaat doordat de ballon op een aluminium frame van 10 bij 10 meter drukt. Op het aluminium frame is een werk van Thomas Demand aangebracht: een behang waarop klimop staat afgebeeld. Het lijkt op fotobehang, maar dat is schijn. Van dicht bij is de voorstelling namelijk abstract én artificieel, aldus de Serpentine Gallery. Er is alleen een klein probleem, Demands werk zweeft meters boven de grond.

De kunst in het paviljoen is bijzaak. Ook de context waarin het paviljoen staat  – Londen / Kenstington Gardens – is bijzaak, het zou overal gestaan kunnen hebben. En ook de architectuur lijkt bijzaak. De technische realisatie mag Balmond dan misschien wat hoofdbrekens hebben gekost, ruimtelijk is het paviljoen niet verrassend. Dit allemaal is echter niet van belang. Koolhaas: ‘The 2006 Serpentine Pavilion will be defined by events and activities. We are proposing a space that acts as background for conversations and a container of informalism

Het grote event was de 24-uur interviewmarathon die 28 en 29 juli plaats vond. Koolhaas en Hans Ulrich Obrist ontvingen in hun cocon ruim 60 kunstenaars: beeldend kunstenaars, architecten, schrijvers, modeontwerpers, regisseurs. In vriendelijke gesprekjes van 20 minuten werden de geïnterviewden onder meer gevraagd naar de rol die de stad Londen speelt in hun werk (dit alles zeer ruim geïnterpreteerd) en wat hun niet gerealiseerde droom/project of utopie is.

Het eerst volgende event staat gepland op vrijdag 11 augustus: Motiroti Priceless Launch, een ‘cutting edge multi media presentation‘. Een week later gevolgd door een voordracht van Thomas Demand, Olafur Eliasson en Beatriz Colomina. Tussentijds is het aan de bezoeker om er zelf een event van te maken; men kan in het paviljoen eten en drinken kopen, of bij slecht weer, schuilen voor de regen.

Zoals Arup beloofde, Koolhaas’ en Balmonds paviljoen is inderdaad unforgettable en zo licht dat het bijna ondragelijk is.