Feature

Feest in Zwolle

Het door Greiner Van Goor Architecten ontworpen nieuwe theater De Spiegel in Zwolle kan in luttele momenten omgetoverd worden van theaterzaal naar concertzaal. Dit werd op 7 september voor een select gezelschap gedemonstreerd. Op de feestelijke bijeenkomst werd tevens gevierd dat Onno Greiner vijftig jaar geleden als zelfstandig architect begon en dat vijfentwintig jaar geleden Martien van Goor zijn bureaupartner werd.

Het flexibele akoestische concept waarmee de zaal aan alle theatereisen kan voldoen is nog voordat de architectenselectie plaatsvond door Adviesbureau Peutz ontwikkeld. Akoestisch deskundige Rob Metkemeijer is het brein achter dit concept. Het is zijn laatste klus voordat hij met de VUT gaat en hij is er apetrots op. Door het 250 vierkante meter grote plafond in drie afzonderlijke delen acht meter op te hijsen, kan de inhoud van de zaal worden verdrievoudigd. Daardoor wordt de nagalmtijd van 0,9 seconden voor theatervoorstellingen verlengd naar 2,0 seconden voor concerten. ‘Bijna de onovertroffen kwaliteit in het concertgebouw waar de nagalmtijd 2,2 seconden bedraagt,’ aldus de trotse Metkemijer.

Martien van Goor heeft het concept vormgegeven in een innige samenwerking met Peutz. De eivormige plattegrond van het theater heeft in de theateropstelling 850 zitplaatsen en als het plafond is opgetild komt er bovenin een extra balkon beschikbaar met nog eens 150 stoelen. Het extra volume wordt niet alleen bereikt door het plafond op te hijsen. Als de maximale hoogte is bereikt, wordt ook de vier meter brede omloop op het derde niveau bij de zaal betrokken. Deze extreme mate van volumevergroting van 3500 naar 11000 kubieke meters is uniek in Nederland.

De architectonische uitwerking van het concept is volledig gericht op de akoestiek. Zo is de houten wandbekleding in de zaal een afwisseling van holle en bolle elementen en is het plafond opgebouwd uit driehoekige elementen van gebogen gips. Op het toneel wordt voor concerten een plafond als klankbord aangebracht dat de 14 meter hoge toneelruimte halveert. De plafondelementen zijn tijdens toneelvoorstellingen verticaal opgehesen in  de toneeltoren. Charmante elementen zijn de zogeheten ‘muppetloges’ ter weerszijden van het toneel. Deze verticale elementen met elk drie keer twee loges, zijn draaibaar en kunnen voor de intiemere toneelvoorstelling de toneelopening verkleinen van 18 naar 15 meter. Voor concerten worden ze naar buiten gedraaid.

Naast veel afgeronde vormen, die er voor zorgen dat het geluid maximaal wordt verstrooid, is ook massa bepalend voor de akoestiek. Zo moest het flexibele plafond per vierkant meter 20 tot 25 kilo zwaar zijn. De drie plafonddelen wegen samen 20 ton. Elk plafonddeel hangt aan acht kabels en wordt met elektrische lieren opgetrokken of gevierd.

het beweegbare plafond

klik vergroting

Dat Greiner Van Goor Architecten de ontwerpopdracht voor De Spiegel heeft gekregen was overigens een dubbeltje op zijn kant. In de destijds gehouden Europese selectieprocedure was het bureau na een complexe berekeningsmethode gelijk geëindigd met Hubert-Jan Henket. Ofschoon Henket leek te winnen, kreeg Greiner Van Goor 20 procent extra stemmen omdat zij met een lager ontwerphonorarium goedkoper waren. De aldus gelijk geëindigde competitie werd – bizar genoeg – met een door een notaris getrokken lot in het voordeel van Greiner Van Goor bepaald. Overigens heeft dat lagere honorarium niet geresulteerd in een mindere kwaliteit. Aan het gebouw is af te lezen dat het bureau er met liefde en grote zorgvuldigheid aan heeft gewerkt. Vooral in het voor het publiek zichtbare deel maar ook aan het exterieur is veel zorg besteed. De materialisatie en detaillering heeft hier een bijna museale kwaliteit gekregen. Volgens Eric Huijten, nieuw directielid van het bureau, was dat mogelijk door prioriteiten te stellen. Door de niet publiekstoegankelijke ruimten zeer sober te ontwerpen, kwamen middelen vrij om elders iets meer te doen. Fraai metselwerk en gevels die bepaald worden door een ritme van verticale gelamineerde kozijnstijlen en horizontale aluminium schoepen, geven het gebouw een allure die past bij een theater. Ook in de drie verdiepingen hoge foyer, met balkons en loopbruggen is een kwaliteit bereikt die het gemiddelde theater in de provincie overstijgt.

De ingebruikneming van het theater De Spiegel in Zwolle was voor de architecten aanleiding om familie, vrienden, medewerkers, oud-medewerkers en iedereen die aan de bouw van het theater heeft meegewerkt uit te nodigen voor een feestje. Niet alleen de oplevering van het theater met haar multifunctionele zaal maar ook de ontwikkeling van het eigen bureau gaf daar aanleiding toe. Voor aanvang van het programma – dat uit een toneelvoorstelling en een muziekuitvoering bestond, om zo de uiterste mogelijkheden van de zaal te demonstreren – stond het leidende trio op het toneel. De nestor, Onno Greiner, die vijftig jaar geleden het bureau oprichtte en nu als adviseur bij het bureau betrokken is. Martien van Goor, projectarchitect van De Spiegel, die vijfentwintig jaar geleden medenaamgever werd van het bureau. En tenslotte Eric Huijten die dit jaar samen met Van Goor de huidige directie vormt. Greiner Van Goor Architecten heet vanaf dit jaar dus: Greiner Van Goor Huijten Architecten.