Feature

De herontdekking van autarkie

Autarkie, of zelfvoorzienend leven is niets nieuws. Het is een verschijnsel van alle tijden. In minder ontwikkelde situaties is het de enige kans tot overleven. Maar wat kan autarkie in onze goed verwarmde samenleving nog bijdragen? Stichting idLAB pleit voor een update van het begrip en laat in een tentoonstelling in het ABC in Haarlem zien dat autarkie ook een helende werking kan hebben.

Tolbert in Groningen was zoals veel dorpen tot in de 20ste eeuw uit pure noodzaak een zelfvoorzienend dorp. Er waren gewoonweg niet de nutsvoorzieningen die het leven nú zo comfortabel maken.

Met de technische ontwikkelingen in de 20ste eeuw is een bewustzijn ontstaan voor het grote geheel, het ecosysteem van land en water. Dit heeft samen met de opkomst van de verzorgingsmaatschappij tot gevolg gehad dat iedereen recht had op een gezonde leefomgeving. Met het ontstaan van de nutsvoorzieningen voor water, warmte en licht is het leven voor iedereen gezonder en comfortabeler geworden. Maar dit heeft, volgens de makers van de tentoonstelling ook een vervreemding van de leefomgeving met zich meegebracht en daarmee een verspilling van bronnen en een vervuiling van het ecosysteem.

Schaalvergroting van nutsvoorzieningen bevordert de efficiency maar ook de afhankelijkheid en kwetsbaarheid van de systemen. Wat gebeurt er als Rusland de oliekraan weer eens dichtdraait, als door een aardverschuiving de electriciteitskabel tussen Noorwegen en Nederland knapt of terroristen drie gemalen in Holland saboteren? De reactie is wanhoop en ontsteltenis bij bewoners als het binnendijkse land weer eens onderloopt. Waarom wonen deze mensen niet in autarkische drijvende woningen?

In Sand & Salt, een concept van idLAB voor de internationale prijsvraag ‘Selfsufficiant Housing’ worden zelfvoorzienende woonenclaves voorgesteld in door de mens veroorzaakte klimatologische probleemgebieden: woestijnranden en verdrinkend land. Niet alleen maken deze enclaves slim gebruik van de aanwezige condities van onder andere water en warmte om het eigen voortbestaan van de bewoners veilig te stellen maar dragen zij daarbij ook bij aan de rehabilitatie van de gebieden; de woestijnvorming wordt gekeerd (Sand) en de waterkwaliteit en de biodiversiteit worden bevorderd (Salt).

Een dergelijke rehabilitatie van het ecosysteem lijkt ook de rehabilitatie van het begrip autarkie te beloven. Waar veel projecten in de afgelopen decennia alleen leken weggelegd voor de ‘eco-freak’ (voorheen: geitenwollen sokkendrager), kan met deze nieuwe draai de betekenis van zelfvoorzienende leefmilieus voor het tegengaan van de klimaatverandering voor de gehele maatschappij weer interessant worden.

Met het tentoonstellen van bestaande zelfvoorzienende woongemeenschappen als Hockerton Housing project in midden Engeland wil idLAB aantonen dat het niet alleen maar om het behoud van planten en dieren gaat. Deze woningen zijn zo gebouwd dat het watergebruik nog maar 60% van het gemiddelde bedraagt en het energieverbruik slechts 10%. Al het drink- en huishoudwater wordt ter plaatse uit regenwater gewonnen. Daarbij zijn de woningen zeer voordelig te bouwen. Dus voor diegene die alleen nog te interesseren is als een goed idee geld oplevert, blijkt autarkie ook een uitkomst.

Een op zonne-energie aangedreven waterzuiveringstank staat als enige object wat verloren in de tentoonstellingsruimte. Het lijkt het enige tastbare bewijs van de hier gepresenteerde theorie. En dat is toch wel een probleem met een dergelijk onderwerp. Je moet gewoon de stoute laarzen aantrekken en een autarkisch woonproject gaan bezoeken. Een tentoonstellingsruimte is hiervoor niet geschikt. Nog beter is zelfs de handen uit de mouwen steken, door te helpen bouwen aan ecologische systemen. Dit is dé manier om een grotere groep mensen te enthousiasmeren voor het onderwerp. Twijfels over het loslaten van onze comfortabele nutsvoorzieningen kunnen alleen ter plekke worden weerlegd als men in de heerlijk zelfopgewekte warmte zit en merkt dat men hiervoor niet iedere zaterdag de poep hoeft om te scheppen.