Hoeveel projecten kun je laten zien in een lezing? Veel, heel veel. De door MVRDV gepredikte ‘verdichting’ als antwoord op het ruimtevraagstuk is niet alleen van toepassing op een groot aantal van hun projecten en publicaties, maar ook op de lezing die MVRDV-er Jacob van Rijs afgelopen dinsdagavond hield in de Amsterdamse Brakke Grond.
Was de lezing van Jacob van Rijs zo helder, volledig en hermetisch dat niemand na afloop nog vragen had, of waren de toehoorders na tweeëneenhalf uur fraaie beelden, videootjes, animaties, diagrammen en plattegronden murw? Mogelijk was het een combinatie van beide. Gestaag liet Van Rijs projecten voorbij komen, eerst een aantal studieopdrachten, daarna gevolgd door gerealiseerd werk. De projecten werden voorzien van een uitgebreide toelichting, gelardeerd met vrolijke, en soms ontwapenende, anekdotes.
De studieopdrachten kenmerken zich door een hoge concentratie aan ideologie, zoals Van Rijs het later op de avond zou noemen. De methode die gebruikt wordt trekt: 'radicaal voordeel uit het probleem' . Welke antwoorden zijn er, behalve gewoon volbouwen, mogelijk op het ruimtevraagstuk? Wat zijn de ruimtelijke en architectonische consequenties van sommige beslissingen?
MVRDVs 'ideologie' en 'methode' werden onder meer geïllustreerd in het veelbesproken Pig City. Hoe kunnen varkens ecologisch worden gehoed zonder dat dit een grote claim legt op de ruimte, en de varkensexport niet wordt bedreigd? Door grote varkensflats te bouwen op de Maasvlakte. Na vrolijk een maand of acht met lotgenoten op een als tuin vermomd balkon te hebben doorgebracht, wordt het varken geslacht en kan direct worden verscheept (de meeste varkens in Nederland zijn voor de export, mb). Als de mens geen vegetariër wil worden, is dit een diervriendelijke, ruimte- en energiebesparende wijze van varkens houden die de export niet hoeft te schaden, maar zelfs voordeel kan brengen: Nederlands varkensvlees gegarandeerd 100% biologisch, 1000 keer smakelijker en slechts een fractie duurder dan kistvarkensvlees.
Ook het voorstel om een EU-windpark op de Doggersbank te bouwen kan worden gezien als het radicaal voordeel trekken uit een probleem. In dit geval het probleem dat windenergie schoon en aantrekkelijk is, maar niemand zo een gevaarte in zijn achtertuin in het zicht wil hebben. De Doggersbank is de achtertuin van vier landen die ver uit de kust in de Noordzee ligt. Het waait er niet alleen, ook dient de Doggersbank als paai- en fouragegebied. Door het gebruik van bepaalde vismethoden staat deze laatste functie onder druk, door plaatsing van windmolens op de Doggersbank wordt de visserij belemmerd en de natuur beschermd.
MVRDV wil nadrukkelijk een rol spelen in het denken over maatschappelijke kwesties als het ruimtevraagstuk en verantwoord energieverbruik. Binnen dit kader wordt aan studieopdrachten gewerkt, aldus Van Rijs. Toch kan ook een aantal gerealiseerde projecten in meer of mindere mate beschouwd worden als een gebouwde uitwerking van MVRDVs 'ideologie': de Frøsilos in Kopenhagen (Denemarken), de Mirador en Celosia in Madrid (Spanje), de in Nederland de nog te realiseren markthal (Rotterdam), de Silodam en Parkrand (beide in Amsterdam). Allemaal gebouwen die, gemeten naar het aantal woningen, een kleine footprint hebben, deel uit maken van een stedelijke omgeving, en als 'extra' één of meerdere collectieve ruimtes hebben in de vorm van terrassen en daktuinen. Van Rijs omschreef de ontwerphouding van MVRDV als een combinatie van idealisme en pragmatisme; 'een gebouw moet een boodschap hebben, maar ook los van de boodschap betekenisvol zijn' en 'een gebouw moet meer zijn dan alleen maar functioneel'. Veelbetekenend was de foto die hij toonde van een architectenbureau in China: een stijlvol aangelichte rode muur waarop grote zwarte karakters zijn bevestigd, met daaronder de Engelse vertaling: Architecture serve society.
De lezing had mede door de lengte een hoog bladeren-door-een-plaatjesboek-gehalte; het ene project volgde op het andere waarbij het ene gebouw nog mooier was dan het andere. Tegelijkertijd liet de stroom aan projecten zien dat MVRDV, ondanks dat het bureau deel uit maakt van het circus van internationale besloten prijsvragen, nog steeds zeer actief is in de woningbouw. Terwijl internationaal gevierde bureaus als OMA, UN Studio en Neutelings Riedijk zich meer en meer richten op villas, utilitaire en culturele gebouwen, bewijst MVRDV door attractieve en vernieuwende woningbouwontwerpen te koppelen aan verantwoord ruimtegebruik, dat woningbouw nog steeds een belangrijke, serieuze en interessante opgave is.