De bijeenkomst over aanbesteden, met thema’s als populisme, vermeende deskundigheid en subjectiviteit was knus en amusant, en passant werden natuurlijk ook vele verwijten uitgedeeld.
De aanleiding voor het BNA-debat is de aanbesteding van het stadhuis-station in Delft. Boven het ontwerp van Rudy Uytenhaak, onder dat van Soeter van Eldonk.
In Delft presenteerde de BNA op 23 maart onder haar leden een instrument voor opdrachtgevers: Hoe vang ik de juiste architect in de uitschrijving van mijn aanbesteding ? Deze vraag is uitgewerkt in de vorm van de werkmap Europees Aanbesteden voor Opdrachtgevers. In aanwezigheid van vele nationale prominenten uit het architectuurwereldje bleef één prangende vraag uiteindelijk echt hangen. Wat denkt u dat de uikomst van de uitspraak over het Stadskantoor in Delft zal zijn? Op die vraag bleef het stil.
Realiteit en beleid
Het onderwerp Europees aanbesteden staat op nummer één op de frustratielijst van de architectenbureaus die Marie Hélène Cornips als directeur van de BNA bezoekt. De uitsluiting van deelname door het stellen van onproportionele eisen door opdrachtgevers belemmert voor grote groepen kleine en grote bureaus de toetreding tot specifieke opdrachten en ontwerpsegmenten. Onterecht, zo oordeelt Jeroen van Schooten. Hij durft als voorzitter van de BNA de stelling aan dat jonge architectbureaus alles aankunnen. Daarmee onderstreept hij zijn missie rondom het aanbestedingsvraagstuk.
In een overleg met de vaste Kamercommissie van Economische Zaken is reeds onderkend dat de ongewenste effecten van Europees aanbesteden bij intellectuele dienstverlening bestreden moeten worden, ook in de nieuwe kabinetsperiode. Tegelijk stuurt Brussel de Kamer echter aan om ook diensten onder 211.000,- aan te besteden. Ondanks de onderkenning van het probleem op rijksniveau ontstaat nu een instabiel evenwicht in argumenten bij degenen die erover beslissen.
Praktijk en ambitie
In afwachting van de vernieuwde beleidsregels die wellicht volgen doet de BNA met de werkmap een beroep op de aanbestedende diensten in de praktijk. De 100 paginas tellende handleiding begeleidt aanbesteders in de stappen om de juiste ontwerper in plaats van een verleidelijk ontwerp te kiezen.
In feite vraagt de BNA aan opdrachtgevers beleefd om de procedures op inhoudelijke gronden te doorlopen. Maak eerst een ambitiedocument, stel daar de eisen aan uw architect op af en zorg ervoor dat deze zo laag mogelijk zijn De werkmap adviseert vervolgens op aspecten als de proportionaliteit van de omzetdrempel en de ervaringseis.
Het publiek deelde eenstemmig de mening dat de huidige uitschrijvingen te hoge economische en technische uitsluitingscriteria hanteren. Dit is dan ook de kern van het probleem. Dat kunnen de meeste architecten, specialist in een rol als intellectuele dienstverlener niet opbrengen.
De architect als zakelijk dienstverlener die zich zonder morren voegt in de vraag van de opdrachtgever was niet de visie waarvoor het publiek naar Delft was gekomen. Die consensus over de beroepsethiek was duidelijk voelbaar. Gelukkig liet Jos van Eldonk (Soeters Van Eldonk architecten) een fris tegengeluid horen. Jonge architecten moeten niet zeuren, ook de procedures moet je creatief benaderen. Opdrachtgevers laten vaak combinaties toe, maak daar dan gebruik van. Onder veel typische architectenvoorwaarden wilden sommigen hem daarin wel gelijk geven, toch gaven de meesten de voorkeur aan eigen kracht in plaats van samenwerking.
Betrokken spelers
In een pleidooi voor meer betrokkenheid van de opdrachtgever verzucht Dirk-Jan Postel (Kraaijvanger-Urbis architecten) dat de noodzakelijke dialoog, het moment waarop je aftast en zoekt naar de echte vraag wordt weggeknipt. Opdrachtgevers en hun adviseurs maken binnen de kansen die de procedures bieden hiervoor nauwelijk ruimte en neigen steeds meer naar risicomijdend gedrag in de uitschrijvingen. De prioriteit raakt door keuzes in de procedures nog verder verwijderd van de culturele waarde en de kwaliteit van het ontwerp. De BNA zet daar met haar werkmap een stappenplan tegenover. Wie als opdrachtgever kiest voor de rol als betrokken bouwheer en wil dat ook de kleinere bureaus hun kansen behouden en wie wil kiezen voor de persoonlijke kwaliteiten van de architect wordt hiermee in theorie voortreffelijk bediend. Wil een opdrachtgever kiezen voor een ontwerp dan blijft een prijsvraag (met vergoeding) de geëigende methode aldus het advies van de BNA.
De actie is dus positief. Toch blijft de vraag naar de impact nog open. Hoe bereikt de BNA de regionale en locale opdrachtgevers? De komende weken gaan medewerkers van de BNA het land om de voorgestelde denk- en werkwijze te promoten onder de betrokken juristen, ambtenaren en adviseurs. Te hopen is dat de BNA zich voldoende zichtbaar kan maken in de inkooporganisaties van de overheden. Slaagt die opzet dan kan de handleiding van de BNA de beroepspraktijk glorieus verbeteren.
De uitslag laat op zich wachten . Tot die tijd kunt u de werkmap (www.architecten.nl, www.bna.nl) downloaden en verspreiden onder potentiële aanbesteders. Maar zorg ervoor dat u niet betrokken raakt bij de uitschrijving, dit leidt namelijk gegarandeerd tot uitsluiting van de procedure. Blijft alert en creatief, juist in de bureaucratie.