Travels through paradise

Het nieuwe designplatform, gevestigd in een prachtig klein, modernistisch, voormalig klooster vlakbij het WTC – ja, ja, er is leven aan de Zuid-As, toont een 55 meter lange treinbaan door het paradijs. De treinbaan is een imaginaire wereld van architecten, kunstenaars, vormgevers en schrijvers die werden begeleid door de echte kenners op dit gebied; de modelbouw specialisten/hobbyisten. Het initiatief kwam van Cynthia Hathaway, zelf ontwerper met een jarenlange fascinatie voor miniatuurlandschappen en imitatie.

In de aanloop van de tentoonstelling vond op dinsdagmiddag 9 april een workshop plaats. Dat de modelbouwwereld een zeer veelzijdig bodem voor ideeën is bleek uit het introductierondje waarmee de middag begon. De hobbyisten kwamen omdat het serious business is en om van elkaar te leren. De ontwerpers kwamen omdat ze graag in een imaginaire wereld kruipen, om een nieuwe wereld te scheppen of gewoon omdat ze vroeger ook met treintjes speelden en het nu weer eens verantwoord kon. Kunstenaar Kim Adams was uit Canada overgevlogen ‘because a lifetime experience as professional glue sniffer helps to imagine paradise’ zoals hij het zelf verwoordde. De echte rede was dat hij in veel van zijn werk de brug weet te slaan tussen de twee wereldvreemde disciplines, ontwerp en modelbouw die hier bij elkaar werden gebracht.

Dat deze werelden ver uiteen liggen merkte men meteen bij aanvang al. De hobbyisten, afkomstig van verschillende modelbouwverenigingen kwamen voortvarend op gang, landschappen werden uitgezet, iconen werden strategisch gepositioneerd, hier werd de wereld nagebootst in haar alledaagse maar paradijselijke vorm. De ontwerpers daarentegen hadden duidelijk een hoger doel voor ogen, een nieuwe wereld die gecreëerd moest worden, niet nagebootst of verbeterd. Een conceptuele worsteling werd ingezet, een creatief proces waarin van idee naar vorm gewerkt moest worden, wat ze op een stevige achterstand kwam te staan. Een paar uur bleek voor deze groep dan ook geenszins genoeg om tot een bevredigend resultaat te komen. Gelukkig zat er genoeg speling in het programma om nog wat dagen door de creatieve dip heen te kunnen worstelen en met een verassende wereld op de proppen te komen.

Het resultaat is een ultieme tentoonstelling van de menselijke worsteling met de eigen creativiteit. Een illustratie van de scheppingsdrang die tot uiting komt in een context van de wereld op zijn kleinst, de modelbouwclub, de miniatuurwereld. Of in de wereld op zijn grootst, van de scheppende disciplines die het bestaande verwerpen om het nieuwe te creëren, die een surrealistische wereld aanhangen waar referenties verscholen liggen in theoretische kaders en grootse voorgangers. Een wereld die overigens niet altijd even vriendelijk uitpakt.

Verschillende voorbeelden van desolate landschappen en abstracte werelden laten zien dat de mens in het paradijs van de ontwerpers slechts een marginale rol speelt of zelfs geheel afwezig is. Gewoon vergeten? Of een uiting van kritiek op het geloof in een paradijselijke wereld? Een ontmanteling van het paradijselijk concept, zoals een van de ontwerpers als toelichting schrijft ‘above all, paradise is unreal, after the travel through paradise, nothing remains’.

Van deze werelden staan er nu vijfenvijftig op een rij – geordende chaos – voor iedereen een meter met als bindend element, de enige echte Märklin modelbouw locomotief. Samen vormen ze een verhaal dat verteld wordt vanuit het treintje, dat gewapend met een camera het geheel vast legt en dat ook in een boekje is na te lezen. Een mooi initiatief van dit ontwerpcentrum, dat zich in het eerste jaar van haar bestaan al meerdere malen heeft ingezet voor het overbruggen van de scheidslijn tussen ontwerpers en hobbyisten, en dat wederom op een overtuigende manier doet met een zeer basaal onderwerp als miniatuurwerelden. Bijna kinderlijk eenvoudig zou ik zeggen.