Feature

Jan Versnel (1924-2007)

Eén van de bekendste Nederlandse architectuurfotografen is onbetwist Jan Versnel. Zondag 1 juli overleed hij op 83 jarige leeftijd.

Een goede architectuurfoto is volgens Jan Versnel een foto waaraan de verhoudingen van het gebouw afgelezen kunnen worden.

Versnel volgde geen reguliere opleiding in de fotografie, maar verzamelde zijn kennis en ervaring op verschillende scholen en bij verschillende leermeesters. Op de lagere school was gebleken dat hij goed kon tekenen, daarom besloten zijn ouders hem naar de Grafische School te laten gaan. Hier volgde hij een opleiding tot lithograaf, maar kreeg ook voor het eerst onderricht in fotografie. Na de Grafische School koos Versnel voor de reclameopleiding aan het Instituut voor Kunstnijverheidonderwijs. Hier kreeg hij onder meer les van architectuurfotograaf Jaap d'Oliveira, die toen voor één dag in de week als docent was aangesteld. Na zijn opleiding kwam Versnel als medewerker in dienst bij Nico Jesse. Tot diens kennissenkring behoorden onder meer Gerrit en Jan Rietveld.

In 1947 vestigde Versnel zich als zelfstandig  fotograaf. Een van zijn eerste opdrachten voor het fotograferen van architectuur kreeg Versnel van Gerrit Rietveld, hij fotografeerde een fietsenstalling die Rietveld voor de gemeente Utrecht had ontworpen.

De verdere specialisatie in architectuurfotografie kwam min of meer toevallig tot stand. Versnel maakte op verzoek van Ben Merkelbach een aantal opnames van een nieuwbouwproject van Van den Broek en Bakema. Dit bureau was als gevolg van het bombardement op Rotterdam het volledige archief kwijt geraakt. Versnels foto's werden, ter stimulering van een nieuwe start, aan Van den Broek en Bakema aangeboden tijdens een vergadering van een groep gerenommeerde architecten; aanwezig waren bijvoorbeeld Van Tijen, Maaskant en Elling. De presentatie van de foto's op deze vergadering bleef niet zonder effect en resulteerde in meer foto-opdrachten.

Bredere bekendheid van zijn werk verwierf Versnel ook door publicatie van zijn foto's vanaf 1951 in het jonge architectuurtijdschrift Forum. Forum besteedde veel aandacht aan goede architectuurfotografie en is altijd consequent geweest met de naamsvermeldingen van de betreffende fotografen.

'Een goede architectuurfoto vereist niet alleen inzicht, maar vooral veel geduld. De ideale situatie is samen met de architect het gebouw te bezoeken, er om heen en er door heen te lopen om in gezamenlijk overleg de camerastandpunten te bepalen waarbij de architect soms ook meekijkt onder het doek'.

In tegenstelling tot veel andere architectuurfotografen zijn in Versnels foto's wel mensen te zien, zonder dat daardoor overigens de aandacht van het hoofdonderwerp wordt afgeleid. Zijn foto's zijn zelden leeg; dikwijls vullen de bouwwerken of delen daarvan het totale beeld, maar soms ook sluiten typische wolkenluchten de bovenzijde van het beeld af. Een sterke licht-donder-contrastwerking verlevendigt zijn foto's.

Versnel beoefende een vorm van vakfotografie die uitstijgt boven een eenvoudige registratie van het onderwerp. Hij bracht een persoonlijke toets aan door te kiezen voor bijzondere standpunten en opvallende contrasten. Door hun artistieke compositie hebben zijn foto's grote zeggingskracht.