Voor wie naar China vertrekt is Beijing met zijn verboden stad en grote muur natuurlijk een must. Echter voor wie een kijkje wil nemen hoe de toekomst van China eruit ziet, is er geen beter startpunt dan Shanghai. De stad met wellicht de meeste hoogbouw per vierkante kilometer ter wereld, en ongeveer hetzelfde aantal inwoners als Nederland, maakt een explosieve groei door en er lijkt geen einde aan te komen. Giel Groothuis van FAR Architecture Center Shanghai geeft enkele site seeing tips…
1 woonwijk Shanghai – 2,3 Jinmao – 4 Suzhoucreek – 5 Dutch town – 6 Thames town – 7 Quingpu
Glitter and Glamour
Shanghai bestaat van origine uit een interessante mix van culturen. Tijdens de bloeiende opiumhandel ruim 100 jaar geleden dongen buitenlandse mogendheden, onder zware militaire druk, stukjes land af, de zogenaamde foreign concessions. Vanuit de aanmeerplaats, de Bund, verspreidden de handelskolonies zich landinwaarts. Rond 1930 waren deze gebieden een speeltuin voor de rijken der aarde, het geld kon niet op, het ene na het andere Art Deco paleis schoot uit de grond, er werd lustig gegokt op de paardenrenbaan, de horeca- en filmindustrie beleefden hun hoogtijdagen.
Daarna volgde een diep duistere periode, waarin alle herinneringen aan betere tijden teniet werd gedaan. In de jaren tachtig bracht de omwenteling van Deng Xiaoping verlichting en het feest kon weer beginnen! Op dit moment groeit Shanghai letterlijk naar de hemel en er lijkt geen einde aan te komen. Voorlopig hoogtepunt zal de World Expo 2010 zijn, dat voor het eerst sinds het bestaan in een communistisch land wordt gehouden.
Shanghai is een stad van Glitter en Glamour. Hier vind je ruim 2900 torens van 100 meter hoogte of meer, hier staat het hoogste gebouw van Azië. Maar ook woont in deze stad nog bijna de helft van de inwoners in traditionele laagbouw. Helaas verdwijnen deze typisch Shanghaineese lilongs steeds vaker en sneller onder het geweld van bulldozers. In Shanghai klinkt een constante symfonie van heimachines en drilboren. Een architect kan zich geen betere achtergrondmuziek wensen…
Shanghais Satelieten
Om de druk van de stedelijke ketel te halen is tien jaar geleden begonnen met de bouw van negen satelietsteden rondom Shanghai. De toenmalige burgemeester besloot in al zijn wijsheid om deze groeicentra een architectonisch thema te geven. Zo werden steden opgetrokken in Duitse (Anting), Scandinavische (Luodian) en Nederlandse (GaoQiao) stijl. De eerste bewoners hebben zich er inmiddels gevestigd, maar meeste woningen staan (permanent) leeg. Hierdoor lijken de steden een soort Disneyland voor architecten.
Een van de mooiste voorbeelden is Thamestown (Atkins architecten), waar Engelse landhuizen en Victoriaanse herenhuizen in een fantasiestad bijeen zijn gebracht compleet met Pub en Fish & Chips Shop. Het is bedoeld als serieuze stedelijke uitbreiding van Shanghai, maar is voorlopig vooral erg geliefd bij dagjesmensen en als decor voor trouwreportages. Een andere variant is Italian town (Pujiang) waar architect Gregotti een prettige mix tussen Italiaans design en de in China geliefde patiowoning heeft weten te realiseren. Helaas staan de aan Venetië refererende kanalen leeg.
Moderne Chinese architectuur valt te bewonderen in Zhujiajao, waar Madaspam het centrum van dit kanaalstadje onderhanden heeft genomen. Het nieuwe commerciële hart zit vol met verwijzingen naar Chinese traditionele architectuur. In het naast gelegen nieuwe district van Qingpu is rond een kunstmatig meer een selectie van jonge Chinese architectuur gebouwd. De bibliotheek (Madaspam) met zijn golvende daklandschap, het kinderdagverbijf en businesscentre (Urbanus) zijn iconen geworden van Chinas architectonische avant-garde.
Urban Regeneration
Voor de aanzwellende economie van China snellen de creatievelingen uit. Shanghai kent inmiddels tientallen broedplaatsen voor de Creatieve Industrie waar kunstenaars, architecten en reclamemakers het Nieuwe China vorm geven. Oude fabriekscomplexen en sweatshops uit de communistische tijd worden in rap tempo omgevormd tot atelier en werkruimte. M50 / Moganshan lu is een van de oudste – het bestaat twee jaar, dat is in het voortrazende Shanghai al een eeuwigheid – en grootste broedplekken. Vergeet niet de Island6 Gallery te bezoeken, pal naast het gebied aan de Suzhou Creek, een interessante mix tussen architectuur, kunst en een prachtig gebouw.
In het zuiden van de stad vind je een ander creatief complex, genaamd Bridge8, een voormalige autofabriek gerenoveerd naar Japans ontwerp. Een bizarre brugconstructie verbindt twee gebouwen met elkaar. Veel buitenlandse architecten, zoals SOM, Chipperfield en Alsop hebben hier hun basiskamp. Een lange taxirit naar het noorden brengt je bij de Yangshupu Creative Garden. Op het oude fabrieksterrein van General Electrics heeft de Taiwaneese architect Teng Kunyen midden in de betonnen jungle een ware oase geschapen, een aangename mix tussen Chinese tuin, kantoor en atelier ruimten.
Shanghai Oud en Nieuw
De beste (betaalbare) plek om het gevoel van het leven in Shanghai rond 1930 te krijgen, is een kamer te boeken in het Pujiang Hotel. In het hotel, gelegen in de oude Joodse concessie ten noorden van de Bund, logeerde Charlie Chaplin wanneer hij op bezoek kwam. Van hieruit is het goed slenteren langs de statige gebouwen aan de Bund die nu gevuld worden met de glimmertjes van Gucci, Versace and Dolce Gabbana. Ga voor een drankje even naar het dakterras op nummer 3, ontworpen door Michael Graves, en geniet van het uitzicht op de schepen die door de stad varen en het Nieuwe Shanghai (Pudong) aan de overzijde van de Huangpu rivier.
Met de pont (10 eurocent) kom je aan de overzijde waar de hoofd attractie bestaat uit een bezoekje aan het Jinmao Grand Hyat. Neem de hotelingang en dan de lift naar de 85e verdieping en kijk in de lobby naar beneden; niet voor mensen met hoogtevrees! Om bij te komen een drankje op de verdieping erboven in de Cloud 9 bar, waar je je even James Bond waant. Vanuit de Jinmao toren (SOM) heeft men een goed overzicht op de rest van de architectuurparade als het in aanbouw zijnde World Financial Centre (KPF architects), de televisietoren, het Century park, de Jiushi toren (Sir Norman Foster), het Exhibition Centre (GMP architects) en de Oriental Arts Centre(Paul Andrieu).
Volgende stop is het hoogste punt van de Lupu brug in het voormalige haven gebied van Shanghai. Van hieruit heb je een duizelingwekkend uitzicht over de (ontmantelde) scheepswerven en het in aanbouw zijnde World Expo terrein met Nederlands landschapsontwerp door de NITA groep. Nu is het nog een grote open vlakte maar in twee jaar tijd zullen hier, naast de expo paviljoens, voor ruim 30.000 mensen woningen verrijzen.