In het kader van de Academie van Bouwkunst Rotterdam / AIR lezingenserie over de toekomst van Rotterdam Rotterdam Reinvented sprak op 28 maart de Maleisische architect Ken Yeang over hoogbouw, in het bijzonder over eco-skyscrapers.
Ken Yeang ziet hoogbouw niet als op zichzelf staande objecten in de stad, volgens hem biedt hoogbouw juist een enorme potentie voor de stad. Hoogbouw is een verlengstuk van de stad; het eenvoudig op elkaar stapelen van identieke verdiepingen of programma is echter niet voldoen om die potentie ook waar te maken. Om hoogbouw onderdeel van de stad te laten zijn, moet het als stad worden ontworpen; verticale stedenbouw dus. Hoogbouw moet net als de stad verschillende functies en plaatsen kunnen herbergen:. wonen, werken, winkels, recreëren, publieke pleinen, parken, de mogelijkheid tot het nemen van verschillende routes, verticale straten, etc. Aan de hand van eigen ontwerpen – die deels ook zijn gerealiseerd – lichtte Yeang verschillende elementen van het thema toe.
Alle elementen kwamen samen in het ontwerp voor The Nagoya Expo 2005 Tower (Japan). De Nagoya Expo was gepland in een gebied met een waardevol ecosysteem. Ken Yeang ontwierp als alternatief voor de traditionele horizontale opzet van een wereldtentoonstelling, een toren van 600 meter hoog. In deze toren met een open structuur zijn de landenpaviljoens en andere functies van de wereldtentoonstelling allemaal opgenomen. In de toren bevindt zich ook een compleet openbaar vervoerssysteem om de verwachte 25 miljoen bezoekers van de expo naar de juiste plek te brengen. Yeang tekende in totaal 150 hectare vloeroppervlak op een footprint van maar 2 hectare. Jammer genoeg gingen de Japanse organisatoren van de Nagoya Expo niet in op zijn voorstel en is dit vooruitstrevende ontwerp nooit gerealiseerd.
Yeang neemt bij het ontwerpen van een specifiek gebouw het plaatselijke klimaat als uitgangspunt. Hij zet het gebouw in om het binnenklimaat voor de gebruikers te optimaliseren. Daarbij maakt hij niet alleen gebruik van architectuur, ook planten kunnen een positieve invloed op het binnenklimaat hebben. Opmerkelijk is zijn gebruik van planten aan de buitenkant van een gebouw om het binnenklimaat te verbeteren. Zo ontstond er een ‘harig gebouw’ waarvan de binnentemperatuur zomers enkele graden lager ligt dan bij een niet met planten begroeid gebouw. Daarnaast zoekt Yeang naar simpele oplossingen op het gebied van ventilatie. Hij liet een aantal gebouwen zien waar door middel van zorgvuldig ontwerpen (en veel simulatiewerk) geen airco nodig was, natuurlijke ventilatie was voldoende.
In meer recente ontwerpen wordt het duurzame karakter visueel versterkt door middel van met planten begroeide flyovers of ecoducten- die vanuit de omgeving het gebouw op klimmen en de atria/ tuinen met elkaar en de omgeving verbinden. Yeang vertelde dat hij met deze hellingbanen ook dieren in en rond de gebouwen wil aantrekken. Gebouwen moeten volgens hem door meer dan 1 soort (de mens) gebruikt kunnen worden. Een aansprekend idee, maar zal een ree echt naar het atrium op de achtste verdieping lopen? In ieder geval leek -in de ontwerpen die Yeang liet zien- deze aandacht voor het dierlijk leven te leiden tot een degradatie van het maaiveld tot een serviceverdieping.
Na afloop was er ruimte voor vragen. Het zal aan de Maleisische achtergrond van Yeang liggen dat hij deze niet direct beantwoordde. De antwoorden waren eerder ontwijkend of allegorisch van aard. Toch kon het publiek daar nog veel van opsteken. Duidelijk werd dat je als architect niet alleen moet kunnen tekenen en ontwerpen, maar ook marketing, boekhouden en management moet studeren wil je succesvol een architectenbureau kunnen runnen. Om een opdrachtgever uiteindelijk te overtuigen gaat het volgens Ken Yeang om vertrouwen. Het vertrouwen van de opdrachtgever in de architect om op tijd, binnen budget een goed ontwerp te leveren dat voldoet aan de gestelde eisen maar misschien ook iets extra’s biedt.
De belangrijkste vraag werd helaas onbevredigend beantwoord: waarom komt in Rotterdam, helemaal gezien het met veel publiciteit omgeven Rotterdam Climate Initiative, dit type hoogbouw niet van de grond? Het ligt in ieder geval niet aan het klimaat, Yeang bouwt namelijk ook in Toronto. En ook niet aan onbekendheid, 10 jaar geleden was Yeang ook al in Rotterdam om in een lezing zijn visie uiteen te zetten. Na Yeangs lezing gehoord te hebben, was ik overtuigd dat zijn eco skyscrapers een aanvulling zijn op het huidige eenzijdige en eentonige aanbod van hoogbouw in Rotterdam en Nederland.