Feature

Herinrichting Reinaldapark in Haarlem

Vogels gemaakt van afval en bomen met een kraantje er aan. Het zijn ideeën van kunstenaars voor de herinrichting van het Reinaldapark, een van de vier grote stadsparken van Haarlem. Het park is vervuild en moet op de schop, alle dertienhonderd bomen worden gekapt. Op 21 mei jl. vond er een bijeenkomst plaats in het ABC Architectuurcentrum in Haarlem, waar gemeente en kunstenaars hun visie op een nieuw park presenteerden.

Het Reinaldapark ligt in Haarlem-Oost, een gebied waarvan de gemeente de fysieke leefomgeving wil verbeteren. Het park is tussen 1960 en 1985 in verschillende fases aangelegd. Het oorspronkelijke ontwerp is van J.T.P. Bijhouwer en stamt uit 1956, maar is nooit helemaal uitgevoerd. Sanering van het park is noodzakelijk omdat het is aangelegd op een huisvuilstortplaats uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. De deklaag uit de jaren zeventig bestaat uit grond die voor een groot gedeelte niet voldoet aan de huidige milieueisen. Daarbij is de laag niet overal even dik meer en op sommige plekken zelfs verdwenen, waardoor het afval naar boven komt. Voor herstel van de leeflaag moet ongeveer een meter schone grond worden aangebracht, wat volgens de gemeente betekent dat de bestaande bomen en planten niet of nauwelijks behouden kunnen blijven.

Gemeentelijk projectleider Arnoud Kuiper benadrukt aan het begin van de discussieavond dat volksgezondheid en gebruikswaarde de uitgangspunten zijn voor het nieuwe park, de aantasting van het huidige park is noodzakelijk en het is belangrijk alle partijen bij elkaar te houden. Veel tegengas door een massale opkomst hoeft de gemeente echter niet te vrezen. Inclusief diegenen die min of meer beroepsmatig met het park of het ABC Architectuurcentrum te maken hebben, zit er ruim twintig man. Jan Konings (ontwerper publieke ruimte), Irene Fortuyn (kunstenaar) en Martijn Dekker (landschapsarchitect bij de gemeente Haarlem) geven hun visie op het park.

Konings zien we in een filmpje door een besneeuwd park kuieren. Hij zoekt het graag in kleine toevoegingen. Grazende schapen en met plastic ingepakte bomen die water opvangen en filteren, om als helder drinkwater uit een kraantje te komen. Of een deel van het park juist niet schoonmaken en daar dan alles toelaten wat normaal niet mag. Irene Fortuyn richt zich vooral op de beleving van het park. Zij heeft zwerfafval en afval dat uit de bodem omhoog komt als archeologische vondsten verzameld en bewerkt. Van een deel van dat afval maakt ze vogels. Ze is geïnteresseerd in de continuïteit van herinnering en wil symbolisch iets terugdoen voor het verlies van de bomen en de biotoop van het park.

De gemeentelijke schetsontwerpen lijken al heel concreet. Betere afwatering, handhaving van de waterpartij, de begroeiing verdeeld in drie zones, er komen duidelijk herkenbare ingangen, een doorgaande route vanuit de stad, een tennisbanencomplex met horecapaviljoen, speeltuintje, skatekuil en ligweide. Het park wordt strakker en opener met veel minder bomen. Voordat het zover is ligt het er de komende jaren als een grote bouwput bij, hoewel een en ander gefaseerd wordt aangepakt. Misschien kunnen belanghebbenden en kunstenaars samenwerken met tijdelijke evenementen, zoals strand IJburg. Het Programma van Eisen voor het nieuwe Reinaldapark is inmiddels vastgesteld. Voor de gemeente bestaat de eerstvolgende stap uit het opstellen van een voorlopig ontwerp waarna de inspraakprocedure plaatsvindt. Na verwerking van de inspraak wordt het definitieve ontwerp voor goedkeuring aan de gemeenteraad voorgelegd. Het is de bedoeling dat het werk in 2009 begint.

Er klinkt weinig commentaar op de visies. Over het schetsontwerp van de gemeente is men wel tevreden, op papier veranderd er niet eens zo veel. Niet uitgesproken en toch voelbaar is een gevoel van onbehagen omdat een mooi park met een eigen biotoop gaat verdwijnen. Op de vraag of er milieukundig onderzoek is gedaan naar alternatieve oplossingen voor de vervuilde delen, waardoor misschien bomen kunnen worden gespaard, verwijst de gemeente naar de Bomenstichting die garant staat voor het plan. Ook is er advies ingewonnen bij New York Boomadvies. Een degelijk onderzoek vond men blijkbaar niet nodig. En als het park zo verontreinigd is dat de volksgezondheid gevaar loopt had de gemeente hiervoor dan al niet eerder moeten waarschuwen? En wat is het effect van de bomenkap op de luchtkwaliteit van het gebied rond het park, waar veel verkeer en weinig groen is? Ruimteclaims op delen van het park, zoals woningbouw aan de zuidrand van het park zijn inmiddels teruggedrongen maar wat doet een aantal woningcorporaties dan in de klankbordgroep Reinaldapark? Voor de belangen van hun klanten opkomen door te zorgen dat er een mooi park komt, meent een omwonende.

Dertienhonderd bomen worden gekapt, de IVM kan stoppen met de nachtegalenexcursies en alle vliegende, klimmende en kruipende parkbewoners zullen hun heil ergens anders moeten zoeken. Op de wereldschaal van alle ellende eigenlijk niets, maar toch. De nadruk op afval en geconstrueerde belevingswaarde maakt het er niet leuker op. 'Want het gaat toch om de échte vogels', zoals een van de belanghebbenden verbijsterd uitriep.