De Zwitserse landschapsarchitect Günther Vogt gaf op 15 mei een lezing in de Academie van Bouwkunst Amsterdam. De lezing maakt onderdeel uit van de capita selecta reeks Easy Goin’. Hiervoor is een aantal buitenlandse landschapsarchitecten gevraagd hun kijk op de ontwikkeling en huidige stand van de landschapsarchitectuur in hun thuisland te geven.
Aan de hand van een groot aantal voorbeelden uit eigen werk schetste Vogt een beeld van datgene waar landschapsarchitectuur in zijn ogen voor staat. Kenmerkend voor het vak is, volgens Vogt, dat het zich bezighoudt met de context. Landschapsarchitecten zouden hun ontwerpen in zijn ogen dan ook moeten baseren op kennis van deze context. Het belang van de context zit volgens Vogt niet alleen in het feit dat het als inspiratie en uitgangspunt bij het ontwerpen dient maar ook dat het bepalend is voor de perceptie van een ontwerp.
Hoe belangrijk de context is bij de perceptie, maakte Vogt duidelijk aan de hand van een project dat hij samen met de Deense kunstenaar Eliasson voor het Kunsthaus te Bregenz maakte. Het duo richtte daar een tentoonstelling in waarbij de verdiepingen van het gebouw werden gevuld met gecultiveerde natuur. Per verdieping verschilde deze natuur van aard. Binnen het gebouw werd de anders niet als bijzonder ervaren natuur ineens interessant. De context bepaalde hier dat een simpel ontwerp heel interessant zijn kan.
Juist die simpelheid mist Vogt in veel hedendaagse ontwerpen, die vaak nodeloos complex gemaakt worden. Dit is mede het gevolg van de markt die steeds meer peper en zout nodig heeft om een ontwerp te waarderen. Maar ook landschapsontwerpers zelf treft hier blaam. Allereerst zijn ze veelal te aardig om tegen eisen van opdrachtgevers in te gaan. Tegelijk ontbreekt het hen ook steeds vaker aan kennis van de natuur, en juist dat zou landschapsontwerpers moeten onderscheiden van andere ontwerpers. Gebruik makend van die kennis wordt een ontwerp beter, aangezien de landschapsarchitect daarmee in staat is een scherpere analyse van de context te maken en te begrijpen hoe het ontwerp ervaren zal worden. Een goed ontwerp kan volgens Vogt slechts tot stand komen na een uitgebreide analyse van de omgeving waarin het komt te liggen. Hoe grondig hij daarbij zelf te werk gaat illustreerde Vogt aan de hand van zijn ontwerp voor het Novartis park te Basel. Dit park is gelegen langs de Rijn. Voor dit project onderzocht Vogt de geologie, geomorfologie en ecologie van het bovenstroomse Rijndal en de omliggende Alpen. Na alle verworven kennis verwerkt te hebben, was het maken van een ontwerp voor Vogt zo lastig niet meer. Het mondde uit in een parkontwerp geinspireerd op de natuurlijke opeenvolging van vegetatie en landschapsvormen in de Rijnvallei. In plaats van door analyse waargenomen fenomenen uit de natuur direct te kopiëren heeft hij zich er door laten inspireren en deze fenomenen zo getransformeerd dat ze binnen een park passen. Bij het maken van een ontwerp is het dus zaak om uit de analyse de essentie te halen en deze op de juiste manier aan te wenden.
Dat de context ook abstracter kan zijn blijkt uit de door Vogt ontworpen binnentuin voor het nieuwe hoofdkantoor van de FIFA in Zürich. Vogt wilde in het concept een verbinding tussen de gematigde zones en de tropen leggen. Hij heeft dit gedaan door hier vegetatie uit een gematigd regenwoud te planten. Om een echte regenwoudsfeer te creëeren plantte hij naast levende vegetatie ook een aantal betonnen stammen. Grote bomen typeren immers regenwouden; door de namaak-stammen staan die grote bomen er direct. Het feit dat de opdrachtgever van dit project als product meteen een eindbeeld wenste is volgens Vogt typerend voor veel huidige opdrachtgevers. Ontwerpen met een geschift tijdsaspect, zo noemt Vogt dit. Voor het zich laten ontwikkelen van vegetatie, als onderdeel van het ontwerp, heeft men steeds minder vaak geduld.
Niet alleen bij het ontwerpen voor binnenplaatsen heeft de landschapsarchitect hier mee te maken, ook voor pleinen en tuinen is dit vaak het geval. Vooral bij tuinen manifesteert zich een toenemende vraag naar het aanleggen van tijdelijke, vaak contextloze tuinen. Omdat deze contextloze tuinen het vak schaden, moet deze ontwikkeling een halt worden toegeroepen, aldus Vogt.