Dankzij een reeks natuurrampen en klimaatschommelingen wordt water door velen gezien als een bedreiging. Maar water kan ook een aanleiding vormen om de leefomgeving aantrekkelijker te maken. Enkele honderden jonge landschapsarchitecten en andere geïnteresseerden trokken op naar het Orpheus Congrescentrum te Apeldoorn om inspiratie op te doen.
Van 30 juni tot en met 2 juli werd hier namelijk het IFLA 2008 World Congress, georganiseerd door de International Federation of Landscape Architects en de Nederlandse Vereniging voor Tuin- en Landschapsarchitectuur. Na Edinburgh, Minneapolis en Kuala Lumpur vond het congres dit jaar plaats in Apeldoorn, als onderdeel van de Internationale Triënnale. De 45ste editie van dit jaarlijkse evenement kreeg als thema Transforming with Water. Een programma van drie dagen boordevol excursies, workshops, talkshops, presentaties en lezingen bood het internationale gezelschap volop mogelijkheden om kennis te ‘shoppen’ en te netwerken.
Met een vergelijking tussen de stad Apeldoorn en de planeet Mars opende Fred de Graaf, burgemeester van Apeldoorn, het congres: diep onder het aardoppervlak van deze boven N.A.P. gelegen stad stroomt namelijk water. Gelukkig sneed de openingsbijdrage van Dirk Sijmons, een dag voor zijn vertrek als Rijksadviseur voor het Landschap, meer hout. Sijmons pleitte ondermeer voor het invoeren van National Voids, gebieden die verschoont moeten blijven van windmolens. Naast het ontstaan van energielandschappen (met molens) ziet Sijmons de schaalvergroting van de landbouw, de groeiende vrijetijdseconomie en de klimaatverandering als grootste opgaven waar we aan moeten werken. Het thema water komt uiteraard in al deze opgaven terug.
3 Yuntolovo met Sweet Neva bij St. Petersburg door West 8
4 Playa de Palma door West 8
De keynote speech van deze eerste congresdag werd verzorgd door Adriaan Geuze. Ditmaal werden de Zondvloed en Al Gore niet bij name genoemd. ‘Water is a poetic place, people like to stay around the water’, aldus Geuze, water moet daarom een basiskwaliteit vormen binnen elk project. In aansluiting op het congresthema Transforming with Water liet Geuze een aantal projecten van zijn bureau West 8 de revue passeren. Allereerst Borneo Sporenburg, waar een aangenaam hoogstedelijk woonmilieu met hoge dichtheid kon ontstaan dankzij het nabije open water. Water is een middel om de stad beter te kunnen begrijpen en te kunnen gebruiken. Het hart van de door West 8 ontworpen nieuwe buitenwijk Yuntolovo, bij St. Petersburg, wordt gevormd door de Sweet Neva, een meanderend kanaal met smalle zijgrachtjes die de verschillende buurten ontsluiten. Het water bepaald hier het beeld en de manier van leven. Geuze citeerde hierbij een Russisch vers, vrij vertaald: ‘Deep River – Slow Streaming – Wise People – Calm Living’. Een derde plan dat de mogelijkheden van water als ontwerpgereedschap aantoont is West 8’s winnende ontwerp voor de transformatie van Playa de Palma, een 1450 hectaren grote kuststrook op Palma de Mallorca. Een nieuwe, weelderig ingerichte boulevard vormt de beelddrager van deze ‘sustainable touristic development in respect with the landscape, history and tradition of the island’. Als versluierde kritiek op de vernietigende kracht van het massatoerisme liet Geuze een dia zien met daarop een reus in de pose van een toerist met bagage. Deze moloch, die als een soort vrijheidsbeeld op het strand zal komen te staan, moet de zonaanbiddende badgasten een moment van bezinning brengen, aldus Geuze.
De Zondvloed bleek aan het einde van Geuze’s betoog toch nog even om de hoek te komen kijken. Voor de kust van Holland en Vlaanderen tekende West 8 samen met Svasek Hydraulics een ‘Blue Lagoon for the Netherlands’, een grotesk eilandenrijk van 150.000 hectaren dat als verlengstuk van de wadden een buffer zou kunnen vormen tegen het wassende water.
Na twee parallelsessies over planning met droogte en planning met overvloedige regen splitste het ruim 500 man grote gezelschap zich verder op om deel te nemen aan een van de subprogramma’s. Het merendeel koos voor een busexcursie naar de IJsselmeerpolders en Waterland of een fietstocht met als eindbestemming de verrassende expositie ‘Landschappen van verbeelding’ in Paleis het Loo. Een enkeling koos voor de reeks workshops en talkshops die hierdoor een meer persoonlijk karakter konden krijgen. In kleine groepjes werd gewerkt aan uiteenlopende ontwerpopgaven zoals de herprofilering van de Boompjeskade in Rotterdam of bijvoorbeeld Haifa (Israël), waar binnen 100 minuten een postindustrieel landschap met een vervuilde rivier getransformeerd moest worden tot een suburbaan stadspark. Kortom, door de breedte van het congres was er voor iedereen wel wat te halen. Voor meer diepgang en achtergronden wordt doorverwezen naar de bij het congres behorende bundel met essays en presentaties.
Water biedt inderdaad een scala aan ontwerpkansen. Dat is geen nieuws, maar het is verfrissend om daar weer eens mee aan de slag te mogen gaan in plaats van defensief ‘achter de dijken’ te blijven denken. Desnoods door het maken van een zandopspuiting voor de kust.