São Paulo stond misschien niet erg hoog op uw to-do-lijstje. Begrijpelijk, de stad is vooral groot, grijs en chaotisch, drie (on)Braziliaanse kwaliteiten waarvoor de meeste mensen niet deze kant op komen. Toch heeft deze stad u, als liefhebber van grote steden en veel beton, wel een en ander te bieden.
Aangezien het onbegonnen werk is om een aantrekkelijke tour te bedenken door een stad die 4.000 km2 groot is en rond de 20 miljoen mensen huisvest, leek het mij aardig om u met een boodschappenlijstje van vijf architecten op pad te sturen. Deze lijst lijkt beperkt, maar u zult zien dat u tijdens het afwerken ervan vanzelf langs de belangrijkste musea, parken en andere bezienswaardigheden van de stad komt.
Oscar Niemeyer
In zijn inmiddels honderdjarige bestaan is Oscar Niemeyer uitgegroeid tot hét onbetwiste icoon van de Braziliaanse architectuur. Bezoek in ieder geval zijn gebouwen in het park Ibirapuera, waaronder de musea MAM en OCA en, mocht er een expositie zijn, het Bienal-gebouw. Het landschapsontwerp van Ibirapuera is van de wellicht even beroemde Burle Marx, die ook (tip!) het intieme naar hem vernoemde Parque Burle Marx ontwierp. Verder zijn er van de hand van Niemeyer het minder fraaie Memorial da America Latina en, in het historisch centrum, het gebouw Copan. Pal hiernaast staat het Edificio Italia, het voormalig hoogste gebouw van Latijns-Amerika, met een duizelingwekkend uitzicht vanaf de bovenste verdieping.
Paulo Mendes da Rocha
Sinds hij in 2006 de Pritzker won, is het werk van Paulo Mendes da Rocha internationaal bekend geworden. Dat hij mooie gebouwen maakt wist men hier in São Paulo al langer. Bezoek met name het museum MUBE en schiet, dwalend door het historisch centrum, foto's van het geniale stadsafdakje op Praça da Patriarca, gelegen tussen de kathedraal en het stedelijk theater. Welhaast verplicht is een bezoek aan het door hem gerestaureerde museum Pinacoteca, waarna u, nu u toch in de buurt bent, het recent gerestaureerde treinstation Estação da Luz en de eveneens net gerestaureerde Mercado Municipal kunt bezoeken. Bestel in de Mercado Municipal een typisch broodje mortadella (pão com mortadella). Aan Avenida Paulista staat het gebouw FIESP-CIESP-SESI van de architect Rino Levi, door Mendes da Rocha gerenoveerd.
Lina Bo Bardi
De ongekroonde koningin van de kleur rood. Hoewel haar gebouwde oeuvre beperkt is, mag (en zult) u een aantal projecten van haar niet missen. Vooral het museum MASP is met zijn enorme overspanning en goede collectie het hoogtepunt van een middagje struinen langs de Avenida Paulista. Duik overigens ook het Conjunto Nacional binnen, met de boekwinkel Livraria Cultura in de net verbouwde bioscoop. Verder is de in rode details verbouwde ontspanningsfabriek SESC Pompeia een must, alwaar u met enig geluk ook een goede samba uit het uitgebreide culturele programma ten gehore krijgt. Ten slotte is er haar Casa de Vidro, beroemd maar lastig te bezoeken.
Vilanova Artigas
Al vijftig jaar is Vilanova Artigas dé referentie voor allen die in São Paulo architectuur studeren. Ga onder geen beding terug het vliegtuig in zonder zijn architectuurfaculteit FAU-USP te hebben bezocht, op de campus van de Universidade de São Paulo. En de voetballiefhebber bezoekt een wedstrijd in zijn gigantische stadion Morumbi in de chique woonwijk met dezelfde naam. Informeer wel even wie tegen wie speelt, risicowedstrijden kunt u beter mijden. Houdt u niet van voetbal, drink dan koffie in de museumtuin van de nabijgelegen Fundação Oscar Americano (van de architect Oswaldo Bratke), een van de hoogtepunten van de lokale modernistische architectuur.
Ruy Ohtake
Een van de meest veelbesproken architecten van de stad, vanwege zijn afwijkende vormentaal, kleurgebruik en materialen, is Ruy Ohtake. Voor degenen die op stand willen overnachten zijn er twee hotels van zijn hand, het hotel Renaissance en het hotel Unique, bijgenaamd de watermeloen, met een fantastische skybar voor een nachtelijke caipirinha. Vanuit de uitgaanswijk Vila Madalena ziet u zijn Instituto Tomie Ohtake oprijzen als een enorm roze baken in een zee van laagbouw.
En ten slotte de belangrijkste architect: uzelf. Vergeet niet onderweg regelmatig te stoppen om te genieten van de stad, van haar contrasten, haar grijstinten en haar chaos. Dit bij voorkeur onder het genot van een kopje versgemalen koffie, een exotische vruchtensap of een glas caipirinha. En dan – als alles gezien en bezocht is – doet u zoals wij allen hier doen: zo snel mogelijk weg uit de chaos, hup richting kust, pé na areia!
Mijn hartelijke groeten uit São Paulo.