Feature

Voorbij nieuwe technologieën, een BOOOOst voor innovatie!

Op 10 oktober vierde het platvorm voor koplopers in bouwinnovatie Booosting zijn 20 jarig bestaan met een symposium. Er werd niet alleen 20 jaar terug, maar ook 20 jaar vooruit gekeken. De dag bestond uit drie blokken met lezingen afgewisseld met discussies en videoboodschappen. Een nieuw bestuur, met als voorzitter Atto Harsta, maakte deze dag een vliegende start. Samen met het oude bestuur, de sprekers en een goed gevulde zaal werd de discussie gevoerd.

Nieuwe perspectieven voor bouwinnovatie

De lezingenserie ging van start met een lezing van Jouke Post (hoogleraar bouwtechnisch ontwerpen TU/e). Hij ging in op de voortdurend veranderende positie van ontwerpers en onderzoekers. Volgens Post bewegen zij zich voortdurend tussen ideologie, artefact en technologie; tussen markt, proces en product; tussen functie, vorm en materiaal. Booostingleden zijn geen praatjesmakers of plaatjesmakers, maar ontdekkingsreizigers. Om zichzelf de komende 20 jaar te kunnen overtreffen denkt Post dat Booostingleden vooral gebruik moeten maken van technologieën zoals patroonherkenning, communicatie, nieuwe materialen en robotica.

De lezing van Ruud Smits (hoogleraar Technologie en Innovatie, Universiteit Utrecht, faculteit Geowetenschappen) ging op dat laatste punt dieper in. Smits betoogde dat innovaties bestaande structuren moeten doorbreken, een doorbraak moeten veroorzaken. Innovatie stelt onze normen en waarden ter discussie. Het is veel meer dan een hype of een idee; innovaties komen nooit uit de lucht vallen en veranderen de samenleving structureel. Kennis omzetten in toegevoegde waarde voor eindgebruikers, dat zouden Booostingleden in de ogen van Smits moeten doen. Een videoboodschap van architect Mick Eeckhout haakte daarop in door te stellen dat innovaties die er toe doen werkelijk een maatschappelijke betekenis krijgen.

Centraal in het verhaal van Piet Vollaard (architectuurcriticus) stond het Open Source denken. Aan de hand van verschillende voorbeelden beargumenteerde Vollaard waarom het auteursrecht en octrooien achterhaald zijn. Het beroep op auteursrecht of op een octrooi kan een rem zijn op innovatie. Octrooien kunnen bepaalde kennis tenslotte ontoegankelijk maken, en de toepassing ervan belemmeren. Auteursrechten kunnen wel functioneren als kwaliteitsinstrument, stelde Vollaard . Maar omdat ontwerpers vooral gebruiksvoorwerpen maken die in publiek toegankelijke of de openbare ruimte functioneren, is het volgens hem immoreel om dat recht uit te oefenen. Vollaard pleitte daarom voor Creative Commons als nieuw perspectief voor bouwinnovatie. De vraag dringt zich op, hoe komt er dan brood op de plank van innovatievelingen?

Nieuwe technologieën voor bouwinnovatie

Size matters volgens interieurarchitect Sylvia Leydecker. De lezing van Leydecker ging over de mogelijkheden van nanotechnologie. Onzichtbaar en toch van enorme invloed. Nu nog duur, maar op de lange termijn is een efficiënter gebruik van materialen door nanotechnologie te voorzien. Te denken valt aan hele dunne coatings die extra kwaliteiten toevoegen aan het onderliggende materiaal, zoals brandwerende-, anti-bacteriële- of uv remmende coatings.

Sybrand van der Zwaag (hoogleraar Fundamentals of Aerospace Materials TUD) ging juist in op het materiaal, en wel zelfherstellende materialen. We ontwerpen nu voorwerpen uit materialen op een manier waarbij we proberen schade te voorkomen. In de natuur werkt het anders. Organismen bevatten cellen om te creëren, om te signaleren en om te vernietigen, gestuurd door spanningsverschillen. Het onderzoek spitst zich nu toe op het inbrengen van bacteriën in beton die 'wakker worden' als het beton scheurt en vervolgens direct het defect repareren. Zowel Leydecker als Van der Zwaag waren van mening dat de rol van een Booostinglid te vergelijken is met het spreekwoordelijke eerste schaap dat over de dam springt, waarna de rest van de kudde volgt. De nieuwe technologieën zijn wat hen betreft immers volop beschikbaar. Wat de laatste jaren in de Nederlandse bouw echter blijkt, is dat de toepassingen geen vervolg krijgen. Er is een gebrek aan innovatief vermogen bij de bouwers, enige uitzonderingen daargelaten.

1 Sybrand van der Zwaag

2 Atto Harsta, Ruud Smits, Piet Vollaard en Robert Winkel in discussie met het publiek

Nieuwe drivers voor bouwinnovatie

Zonne-energie is duurzaam, de terugverdientijd kan worden teruggebracht tot 3 jaar, het is betaalbaar en toepasbaar. In 2050 kunnen we 20 procent van al onze energie uit zonne-energie halen. Het is de best over de aardbol verdeelde energiebron, maar bedrijven en overheden willen de centrale regie niet uit handen geven. Zij vormen de belemmeringen. Het is aan Booostingleden om de transitie naar decentrale zonne-energie te entameren, aldus Wim Sinke, hoofd zonne-energie van Energie Onderzoekscentrum Nederland

Architect Jan Brouwer pareerde al die praktische zaken met een betoog voor mutatiecapaciteit, voor flexibele structuren. We zijn toe aan een andere waarneming van ruimte en tijd, de mens wil voortdurend 'reizen'. Ontwerpend onderzoek met futuristische ondertoon zou Booosting volgens Brouwer niet misstaan. Innovatoren willen veranderen, zijn ontevreden, willen verrast worden, willen reizen. 'Reizen' als driver voor innovatie.

Aan het einde van de dag werd gediscussieerd over de toekomst. Dat de aanwezigen innovatie belangrijk vinden stond buiten kijf, maar doen ze ook aan innovatie? En zo ja, hoe dan? En wat kan Booosting voor hen betekenen? Dat leidde tot opmerkingen uit de zaal dat er vooral naar de levensduur moet worden gekeken en dat de gebruiker weer in beeld moet komen. Dat er nagedacht moet worden over energie leverende gebouwen, en hoe de bouwkolom gekanteld kan worden.

Misschien is dat laatste wel het belangrijkste dat een Booostinglid kan doen. Want al die nieuwe technologieën en ideeën kent een  Booostinglid natuurlijk wel. Waar het vooral om gaat is om, waar mogelijk, bestaande structuren te doorbreken, ze af te breken of ze volledig te negeren.. Het pleidooi van Atto Harst om dit vanuit de drivers te gaan doen, en de verbinding die Booosting wil maken met het onderwijs, sluiten daar goed bij aan. Een noodzakelijke vierde O werd aan de drie O's van Booosting toegevoegd.. Naast de O van Ontwerpen, Onderzoeken en Ontwikkelen de O van Onderwijs. Als het BOOOOsting lukt om voorbij te gaan aan die nieuwe technologieën en structuren in de bouw te veranderen, dan zal BOOOOsting een BOOOOst kunnen geven aan innovatie.