Feature

Toward the Megacity Solution

Wat zijn Megacities? Welke elementen bevatten ze? Hoe zien ze eruit? Hoe ruiken ze? Hoe moeten we ze begrijpen? En wat gaan we er mee doen? Met deze vragen introduceerde moderator Aaron Betsky het tienjarig jubileum van de Megacity Conference op 27 en 28 november 2008 in Delft, georganiseerd door de gelijknamige stichting in samenwerking met de TU Delft.

Metropolitan Area in western Tokyo. View from Tokyo Tower. (for copyright image see info)

De titel van de conferentie, Towards the Megacities Solution, is hoopvol; er is een oplossing in de maak, maar suggereert gelijktijdig ook een probleem. De stad zoals we die vanuit de 19e en 20ste eeuw kennen bestaat niet meer. Hiervoor in de plaats ontstaan overal in de wereld grote groepen aan elkaar geplakte stedelijke concentraties en overlappende patronen van activiteiten die een nieuwe stedelijke werkelijkheid vormen.

In een internationale wedloop om deze ontwikkeling zo goed mogelijk te beschrijven worden allerlei begrippen opgeworpen; megacity region, post-metropool, regional urbanization en megalopolitan galaxy. Kort gesteld: de stad ligt niet meer in de regio, maar de hele regio is de stad. Hierdoor vormen stad, landschap, agrarische productie en mobiliteit steeds meer één geheel van met elkaar in verband staande onderdelen.

Megacities zijn stedelijke concentratiegebieden met boven de 10 miljoen inwoners, die er internationaal toe doen. Met het voorspelde wegvallen van de invloed van de natiestaat, zijn dit de plekken waar het in de wereld gaat gebeuren. Nu al woont 10% van alle mensen in de wereld in megacities, 50% van de economische productie vindt er plaats, en 65% van de innovaties ontstaat er. Deze nieuwe centra van macht, productie en kennis zijn van niet te onderschatten groot belang. De wereld draait om een aantal megacity regions, die ook nog eens nauw met elkaar in verband staan.

De Randstad of Deltametropool is in potentie ook een megacity. Maar de delta eindigt niet bij het estuarium, zo is de boodschap van Prof. Edward Soja (UCLA). Er zal verder gekeken moeten worden. De Eurolowlands (het geheel van Randstad, Vlaamse Ruit, Ruhrgebied tot en met Lille) is met 50 miljoen inwoners de grootste megalopolis (een reeks van vrijwel aaneengesloten stedelijke gebieden, red.) in Europa. Volgens Soja is een eerste golf van metropoolvorming in veel westerse steden grotendeels achter de rug. De toevoeging van het woord 'region', aan megacity, (tot megacity region) is volgens hem dan ook niet toevallig. De stedelijke verbanden moeten op een nog grotere schaal begrepen worden.

Dat het begrip duurzame ontwikkeling als een rode draad door het imposante programma, met speeches van Adriaan Geuze, Edward Soja, John Tackara, Eric Swijngedouw en Joost Schrijnen, loopt is niet onterecht. De grote uitdaging voor de volgende eeuw is ontegenzeggelijk het opraken van de olie, en het einde van de patronen van mobiliteit en verstedelijking die daarbij hoorden. Duurzame ontwikkeling – wat dat dan ook moge zijn – lijkt het enige bruikbare perspectief voor de toekomstige stad. John Tackara (Doors of Perception) maakt in een inspirerende lezing duidelijk dat we op alle fronten aan de toppen van ons kunnen zitten. Dat automatische groei, zoals die in het olietijdperk bestond, niet meer mogelijk is. Hij wijst op de noodzakelijk omschakeling van ‘productie’ naar ‘strategie’, en van de planning van harde objecten naar een interactie van stromen water, energie, voedsel en grondstoffen.

Ook Adriaan Geuze (WEST 8) geeft met zijn polemisch getitelde keynote lezing The Necessity of Melting Polar Ice een invulling aan het begrip duurzame stedelijke ontwikkeling. Hij focust daarbij op het schaalniveau van de Randstad. In zijn verhaal staat het Hollandse landschap en de culturele binding die het Nederlandse volk door de eeuwen heen met dit landschap heeft onderhouden centraal. Geïllustreerd door beeldende kunst die van de zestiende tot en met de twintigste eeuw inspiratie uit het Nederlandse landschap haalde en daarmee wereldfaam verwierf. Nederland heeft wellicht het smeltende poolijs en de stijgende waterspiegel nodig om ook in de toekomst landschap te maken. En om in een goede traditie van techniek en ontwerp, de culturele identiteit en ruimtelijke kwaliteit van ons land vorm te blijven geven. Geuze toont oprechte paniek omtrent de huidige ontwikkeling van het Nederlandse landschap, dat volgens hem in ras tempo wordt verkwanseld door smaakloosheid en falend beleid. Dit alles als gevolg van een veel te grote planningsmachine die gehecht is geraakt aan procedures en beleid, en waarin inmiddels 100.000 mensen hun baan hebben.

Helaas komt Geuze, door tijdgebrek, in zijn vurige betoog niet toe aan het beschrijven van oplossingen voor de nieuwe relatie tussen stad en landschap. Maar die houden we van hem te goed. Met de komst van de megacities  is in ieder geval een nieuw patroon van denken over de stad nodig. De oude reflexen, methoden, en denkkaders van planners, ontwerpers, beleidsmakers en bestuurders die de vorige eeuw de stad hebben geproduceerd zijn niet meer up-to-date en nodig aan vervanging toe. Daar ligt wellicht de grote oplossing zoals die in de titel van de conferentie is gesuggereerd. En wat dat betreft heeft deze jubileum editie van de Megacity Conference een interessante en inspirerende bijdrage geleverd.