Wolken boven het Museumplein

Waar wringt hem de schoen bij het Museumplein? Niet aan de hoeveelheid plannen die de afgelopen decennia gemaakt. De apotheose van deze plannenmakerij leek eind jaren negentig te zijn bereikt, toen het plein grondig onder handen werd genomen door de Zweedse landschapsarchitect Sven-Ingvar Andersson. Maar door het lage budget wat toen beschikbaar was is in de uitvoer menig steekje gevallen.

Laatst nog ondervond ik persoonlijk enige euvels aan den lijve. Ik fietste aan de zuidrand van het plein toen ik bijna overhoop werd gereden door een auto die uit een parkeergarage kwam en het fietspad op reed. Ik zwenkte uit en reed welhaast tegen een vervaarlijk dalende metalen klep van een vrachtwagen die rollen wc papier kwam afleveren bij de grootste grutter van ons land. Dat was de reden dat ik een plotse ruk gaf aan mijn stuur waardoor ik op het sleetse gras van het plein terecht kwam. Om te voorkomen dat ik een kuierende toerist van zijn sokken reed schoot ik naar links, waarna ik met een schok tot stilstand kwam omdat mijn band in een kapotte lichtlijn geraakte. Het is maar een greep uit de reeks problemen die spelen rond het plein.

Naast een onheldere routering voor fietsers, verkeersstromen die door elkaar lopen, een uitgang van een parkeergarage die op een fiets- en wandelpad uitkomt en kapotte lichtlijnen, is de ezelsoor voor velen een doorn in het oog, alsmede de verstoorde visuele relatie van plein met Concertgebouw, het gruwel dat het paarse meubilair heet en de grasmat die vaker grijs dan groen ziet. Tel daar de zorgen voor de toekomst bij op. Het Stedelijk Museum en het Rijksmuseum zijn aan het verbouwen en verplaatsen hun ingang naar de pleinzijde, het Van Gogh Museum en Concertgebouw hebben verbouwingsplannen. Verwacht wordt een groei van 3,5 miljoen naar 5 miljoen bezoekers van het Museumplein in de komende jaren. Deze bezoekers zullen naar verwachting het plein naderden vanaf de Oostzijde in plaats van de beter ontsloten Westzijde. Dat heeft te maken met de opening van de Noord/Zuidlijn. Zie hier een euvel van andere orde. De opening van de metrolijn kan nog wel even duren nu de onzekerheden rond planning en realisatie zich opstapelen.

Leunend op mijn fietsje, peinzend over deze ware Museumplein-depressie ging als vanzelf mijn blik langzaam naar boven. Deels vanwege de door Andersson strak geregisseerde open, groene vlakte die expliciet bedoeld is de blik naar de wolkenpartijen te trekken. Maar ook was het pure wanhoop die mijn blik deed rijzen. De lucht zag er onheilspellend en dreigend uit. Een meesterstukje wolkenpartij. Het riep religieuze gevoelens bij me op. ‘Lieve Heer!’ riep ik, ‘kom van die blauwgrijze weemoed af en doe iets aan dit plein hier beneden!’

Het zijn de lieve heren en dames van de gemeente Amsterdam die nu actie ondernemen. Wat voor plein hebben ze voor ogen? In de Visie wordt gesproken over een Museumplein met een ‘metropolitane, culturele uitstraling dat beter verbonden is met de omgeving en met de toekomstige haltes van de Noord/Zuidlijn op de Vijzelstraat en Albert Cuyp’. Om de verbetering van verbindingen te bewerkstelligen wordt voorgesteld om omliggende straten een nieuw profiel te geven en oorspronkelijke middenbermen te reconstrueren. Zo krijgen sommige lanen hun bomenrij in de middenberm terug. Zwaartepunt van de herstructurering van verbindingen ligt aan de oostzijde van het plein in verband met de Noord/Zuidlijn. Zo dient de weg van metrostation naar Museumplein een cultureel tintje te krijgen. Dat kan door het toevoegen van culturele functies. Genoemd worden de gebouwen van Instituut Collectie Nederland (ICN) die op de route liggen en na de geplande verhuizing van het instituut een museale functie toebedeeld zouden kunnen krijgen. Ook wordt de ambitie uitgesproken het Atelier Carel Willink voor de stad te behouden en, als dat lukt, een onderzoek te doen naar de haalbaarheid van een Willink-museum. Noemenswaardig is voorts de wens om vanaf de halte Vijzelgracht een route te creëren met één of twee nieuwe bruggen over de Singelgracht met uitzicht op het Rijksmuseum. Echter, nu de realisatie van de Noord/Zuidlijn op korte termijn een heikel punt is geworden is dat naar het mij voorkomt ook zo met realisatie van de deugdelijke verbindingen.

Maar er is meer. Zo moet horeca voor meer ‘rumoer’ op het plein gaan zorgen. Het Stedelijk Museum gaat een restaurant openen dat ook na sluitingstijd van het Museum te bezoeken is en ook het Rijksmuseum loopt met plannen voor een restaurant. De driehoek tussen het Museumplein bij de Gabriël Metsustraat en de Van Baerlestraat wordt onderwerp van een studie naar de bebouwing, waarbij de inzet is een meer nadrukkelijke en karakteristieke gevel aan de zuidzijde van het Museumplein te krijgen. In dit onderzoek wordt ook de eventuele verplaatsing van de huidige uitrit van de parkeergarage Museumplein meegenomen.

Voor 2009 heeft de gemeente zich twee prioriteiten gesteld. Als belangrijkste actiepunt geldt de aanpak van het openbaar gebied rond het alras op te leveren Stedelijk Museum. Daarnaast wordt ‘alles wat kapot is en niet functioneert gerepareerd’. Aanpak van achterstallig onderhoud lijkt me geen overbodige luxe voor wat de gemeente duidt als ‘het culturele hart van Amsterdam’. Wie van haar hart houdt moet er zuinig op zijn. Het is dan ook wel even schrikken als je het rijtje leest wat er zoal kapot is: de lichtlijn, de irrigatie, de bestrating, het meubilair, het gras en de boomgrond. Dat is zowat het gehele museumplein! Enkel de bomen zijn nog heel en de wolkenlucht natuurlijk. Maar die is niet kapot te krijgen. De gemeente zal een beheerteam aanwijzen dat verantwoordelijk is voor het beheer en de handhaving van het plein en een pleinwachter aanstellen. Ten slotte zal dit jaar een ontwerper voor het Masterplan worden aangewezen, alsmede een Masterplan worden opgesteld. Kortom: goede voornemens. Het enige puntje wat zorgen baart is van financiële aard. Het geld is nog niet helemaal rond…. Dezer dagen ontwaar ik donkere wolken boven het plein. Van die echte crisiswolken.