Eind april organiseerde innovatieclub Booosting een rondleiding met lezingen in het geluidswalgebouw The Wall aan de A2 bij Leidsche Rijn. Naast presentaties over de techniek en het maakproces sprak architect Fons Verheijen (VVKH architecten) over de totstandkoming van zijn ontwerp. Éminence grise Jan Brouwer – o.a. voormalig Rijksadviseur Infrastructuur – gaf een tegenlezing. Alleen de confrontatie met de makers van de naburige Acoustic Barrier, ONL, werd node gemist.
Van scherm naar huls
The Wall is nog niet klaar. Alleen het midden van het geluidswalcentrum, altijd nog een paar honderd meter, is in gebruik. De opgave was een 800m lang geluidsscherm met daarachter 60.000m2 bedrijvigheid (grote winkels, horeca en vrijetijdsvoorzieningen) in losse dozen. Met filmpjes illustreerde Verheijen de beleving van verschillende ontwerpstrategieën. De conclusie van dit onderzoek was dat een interactief, bewegend geluidsscherm voor de automobilist juist de ervaring van beweging vermindert. De architect zocht de beweging in het samenspel van een geleidelijke verandering in de top van de geluidswal en de positie van de automobilist. Voor deze vormverandering – het gebouw ligt ook nog in een bocht – is de bovenkant van het scherm opgedeeld in 1,35m dikke plakken. Het 4mm dikke aluminium plaatmateriaal maakt de kromming met de eigen elasticiteit. Ook is er beweging gedacht achter het glas onder de slingerende rode aluminium rand, maar de projecties die communiceren bij 100km/u laten nog op zich wachten. De basis van de wal oogt gegroefd. Hier ademt een expeditiestraat door horizontaal geperforeerde betonelementen. De stoere betonelementen en betonnen spanten van het scherm geven de straat een industrieel karakter.
Toen Verheijen het karakter van de top van zijn schermontwerp langs de snelweg zag, wilde hij daarmee ook de bedrijfsruimten tekenen. Dat was het moment waarop hij besloot tot integratie van geluidsscherm en bebouwing en werd de top van het scherm een huls om een 60m breed gebouw, alsmede luifel van het winkelcentrum en omranding van het parkeerdak.
The Wall aan flarden
Brouwer sprak over scheiden en verbinden. Over mensen die zich met een wal verdedigen tegen het geluid, fijnstof en de stank die ze zelf produceren. 'Bij de Cockpit van ONL haalt men de vijand zelfs binnen, als het Paard van Troje. Wat als het verkeer haar schadelijkheid verliest en deze wallen niet meer nodig zijn? Wanneer wordt The Wall aan flarden geschoten?' Hij vergeleek The Fall of The Wall met de val van de Berlijnse muur en dacht die niet meer mee te maken. De gedeeltelijke, figuurlijke val van de wal, de integratie tussen stad en snelweg zoals de architect beloofde, zag hij niet ingelost. 'Dat is wel nodig, anders blijft het een verkeersriool. De Cockpit is dan wel een elitaire knobbel, maar die laat wel veel zien aan de A2-zijde.' De architect stelde in de vragenronde dat winkels geen ramen willen, maar stelde wel ritmisch bewegende figuren in een Achmea hulppunt met fitnesscenter in het vooruitzicht.
Barrièreburen
Uit de gelegenheid tot het stellen van vragen na afloop bleek behoefte aan een vergelijking met de Acoustic Barrier van Kas Oosterhuis. De Acoustic Barrier, met daarin de Cockpit van autobedrijf Hessing, ligt aan de westkant in het verlengde van The Wall. Beide ontwerpen hebben een fluïde huls, integratie van scherm en bedrijfsruimte, en zijn rond dezelfde tijd gebouwd. Hét grote verschil zit in het ontwerp- en productieproces. Bij ONL blijft het vloeiende niet beperkt tot de vorm, maar geldt dat ook voor de wisselwerking tussen ontwerp en productie. Waardoor meer zicht was op de werkelijke kosten en ruimte voor wijzigingen. Zo kon de architect een partij goedkoop gebruikt staal die vlak voor de uitvoering opdook alsnog eenvoudig in het ontwerp van de Cockpit verwerken. Is dat werkelijk zo ideaal? Het lijkt of men, niet alleen hier overigens, dit debat uit de weg gaat. 3D bouwinformatie, parametrische ontwerpmethoden en vraagstukken als schaal versus draagstructuur komen hier samen. Voor geïnteresseerden in innovatie is dit met stip het belangrijkste onderwerp. Dit schreeuwt om het moment dat de makers inclusief de staalconstructeurs de confrontatie met elkaar aangaan!
Nu was het alleen dat éne verhaal. Net als begin april tijdens het Architectuurcafé Amersfoort in de wal van Baldeweg, waar alleen de andere visie die van ONL – aan de orde kwam. Booosting gaat voor vernieuwing, verbetering en verder kijken dan de eigen ervaringen, ideeën en disciplines. Dan geldt Brouwers boodschap ook voor hen: innovatie is verbinden, over de eigen barrières heenkijken. The Wall wordt naar verwachting volgend jaar voltooid. En uitgerekend het laatst op te leveren deel – de westkop – grenst aan de Acoustic Barrier. Wie weet wacht ons dan eindelijk die confrontatie. Eventueel met Aletta van Aalst – van wie Brouwer de 4,5km lange geluidswal in Maarssen aanhaalde – als relativerende derde. Dat festijn komt met haar organisator in de geschiedenisboeken, zoveel is wel zeker.
architect
prof. ir. Fons Verheijen, VVKH Architecten
projectteam
Marc van Driest, Fred Berg, Len Omtzigt
adres project
Wetering Zuid, Leidsche Rijn Utrecht
functie gebouw
Winkelcentrum aan de Wetering Zuid langs de A2, dat tevens dienst doet als geluidswal voor de achterliggende woonwijk Leidsche Rijn. In het gebouw komt grootschalige detailhandel, een bouwmarkt, horeca (fastfood restaurant) en leisure (discotheek, sport- of evenementenhal). Op het dak van het gebouw zijn ongeveer 1250 parkeerplekken gesitueerd en nog eens 150 parkeerplekken op maaiveld.
opgave
Het ontwerp, de uitwerking en coördinatie tijdens uitvoering van het hierboven beschrevene
opdrachtgever
Burgfonds BV te Zaltbommel
datum 1e schets
eind 2002
start bouw
juni 2004 (fase 1, geluidsscherm) en februari 2007 (fase 2, gebouw)
in gebruik name
fase 2, eind 2008
tot hoever in proces betrokken
wij zijn als architect verantwoordelijk van 1e schets tot en met de coördinatie in de uitvoering maar hebben geen directievoerende rol.
m2
ong. 65.000m2
m3
ong. 335.000m3
architect is trots op
– De integratie van de bijzonder architectuur het vormgevingsconcept op deze schaal gerelateerd aan mobiliteit – met de multifunctionaliteit en geluidsschermfunctie van het gebouw.
– De daarvoor technische en constructieve oplossingen waarin de architectuur en vormgeving een allesbepalende rol speelt in het totale proces van maken.
– De ontwikkeling van een nieuw vorm- en functieconcept voor bouwen langs snelwegen.
volgende keer anders
de thematiek is als concept dupliceerbaar maar de specifieke invulling en vormgeving op deze locatie is uniek te noemen.