De meest actuele stand van de geveltechnieken tonen, dat willen Gevel 2010 en Material Xperience. Innovatief en grensverleggend, zo omschrijven zij zichzelf. Voldoen de presentaties aan deze verwachting? Worden de pretenties waargemaakt? Frido van Nieuwamerongen ging kijken en constateerde dat de nadruk wel erg op het uiterlijk ligt.
Gevel 2010 richt zich voornamelijk op architecten. Primair gaat het op deze beurs om de uitstraling van het materiaal. Dat geldt nog sterker voor de aangrenzende presentatie van Material Xperience. Ooit klein begonnen op de bouwbeurs, beslaat dit 'vakevenement' ondertussen een hele hal vol met verleidelijke materiaalstaaltjes. Aanraken mag maar de beschrijvingen zijn summier. De boodschap aan architecten is eenvoudig samen te vatten: bestudeer de oppervlaktetechnieken. Daarmee krijg je de nieuwste mogelijkheden voor materiaalvariaties in handen. De laatste decennia is het arsenaal aan behandelingstechnieken alsmaar groter geworden: Snijden, frezen, spuiten, laseren, vervormen, gieten. Allemaal mogelijkheden om een uniek geveloppervlak te verkrijgen.
Het bedrijf 3D Cladding combineert bijvoorbeeld de technieken van snijden en vervormen. Het bedrijf kent zijn oorsprong in de auto-industrie. Met diepdrukken en computergestuurd snijwerk worden uit metaalplaten ingewikkelde 3D gevelelementen gerealiseerd. Om architecten te inspireren – het bedrijf heeft nog niet zoveel projecten gerealiseerd – zijn een aantal kunstenaars gevraagd om voorbeeldgevels te bedenken. Fraai is de op oude knipkunst geïnspireerde metaalgevel van Christine Jetten.
Vervorming is ook de basistechniek die toegepast wordt bij de gebogen glasvlakken van Tetterode glas. Tetterode slaagt erin met flexibele mallen betrekkelijk eenvoudig dubbel gekromde glasplaten te realiseren. In Belgrado wordt waarschijnlijk in 2010 de eerste gevel met deze techniek uitgevoerd.
Veel nieuwe gevelproducten worden verkregen door gieten. In transparant gegoten kunststof kunnen allerlei stoffen meegegoten worden, van bloemen en knikkers tot stro. De door Rudy Uytenhaak ontworpen gevel voor de Faculteit van Levenswetenschappen in Groningen bestaat uit gegoten polyesterplaten, waarin lange kabelvezels zijn opgenomen. Van veraf ziet het gebouw er massief uit, maar van dichterbij komt de transparantie langzaam tot zijn recht.
Nog verder aan de oppervlakte blijft het decalliseren, waarbij pigmenten in een poederlak worden ingebracht. Voor het ketelhuis in Enschede, ontworpen door de Architecten Cie, worden grote Delftsblauwe panelen gemaakt naar ontwerp van Hugo Kaagman. Met deze techniek vormt de gevel het schilderspaneel van de architect.
De meest vernieuwende productiemethode komt ongetwijfeld van Freedom of Creation (FOC). Dit bedrijf gebruikt 3D-kopieermachines voor het maken van complexe ruimtelijke patronen. Uit kunststof wordt laag voor laag een driedimensionaal patroon opgebouwd. De structuur kan zeer complex zijn, op de beurs toonde FOC bijvoorbeeld geraffineerde ruimtelijke weefpatronen. Met die techniek worden nu vooral sieraden en kleine huiselijke voorwerpen gemaakt, maar de toepassing kan zich snel uitbreiden zodat het ook voor architecten interessante mogelijkheden biedt. Veel autoproducenten gebruiken het apparaat voor het maken van conceptmodellen, een toepassing die ook voor ontwerpers interessant is.
Gevel 2010 speelt overduidelijk in op de wens van architecten om unieke gevels met een persoonlijke stempel te maken. Met de digitalisering van de productie wordt dat steeds eenvoudiger. Zelfs in traditionele materialen als baksteen is de vormvrijheid steeds groter, getuige bijvoorbeeld de 'noppengevel' van Wienerberger.
De beurs blijft met dit alles echter wel erg aan de oppervlakte en bevestigt daarmee de veelgehoorde klacht dat 'architecten zich tegenwoordig moeten beperken tot het ontwerpen van het plaatje'. Door die preoccupatie met de buitenkant gaat de beurs voorbij aan een veel belangrijkere tendens: de gevel als actieve gebouwschil. Niet alleen het flinterdunne opperhuidje is van belang, maar de totale huid als regelend orgaan voor comfort, energie en bescherming. In moderne kantoren concentreert de intelligentie zich steeds meer in de gevel. In een gebouw als de Europese centrale bank van Coop Himmelb(l)au heeft het bouwfysisch concept een bepalende invloed op de gevel. En ook de gevels van Ken Yeang en Behnisch zijn het resultaat van een brede visie op het gevelontwerp.
Gevels van een dergelijk kaliber worden niet alleen door architecten ontworpen. Zij vergen een disciplinaire samenwerking tussen klimaatadviseur, producent en ontwerper. Wil de architect een wezenlijke inbreng hebben bij de realisatie van dergelijke gevels dan zal hij ook kennis moeten hebben van de andere disciplines. Een gevelbeurs kan, nee moet, hier een aanzet voor geven. Hopelijk is de oriëntatie van Gevel 2012 breder en kan dan van een volledige gevelbeurs gesproken worden.