Feature

Free Architecture Surf Terrain in Scheveningen

Op tal van plekken maakt stedelijke ontwikkeling door de crisis een pas op de plaats. Steeds meer bouwlocaties liggen er leeg en verlaten bij. Zo niet de toplocatie naast het noordelijk havenhoofd in Scheveningen. Op dit scharnierpunt tussen haven en boulevard, is de afgelopen anderhalf jaar het surfhostel F.A.S.T. (Free Architecture Surf Terrain) verrezen, dat een eigen antwoord vormt op stilvallende bouwprojecten. Niet met diepzinnige theoretische verhalen maar ontwikkelend door te doen, met de plek zelf als uitgangspunt.

Vroeger was de strandreiniging er gevestigd en in de toekomst komen er woningen, maar ondertussen staat het er vol met tot slaapunits, werkplaats en winkel omgebouwde containers en staan achter op het terrein tentjes hutje mutje naast elkaar. Gasten kiezen zelf of ze betalen voor hun overnachting of helpen het project verder op te bouwen. Ook vaste huurders van de containers vullen hun huur aan door mee te helpen bouwen aan het project. Zo is er onlangs een steenoven gebouwd en wordt de buitenruimte van meubilair voorzien. Er staat een sculpturaal bouwwerk van oude zeecontainers waar met grote letters BADGAST op staat geschilderd en bovenop een heuvel prijkt een informele bar met terras waar goedkoop een daghap te krijgen is. Bovenop een container liggen wat mensen in de zon, turend naar strand, zee, boten en surfers, elders wordt een container een nieuwe kleur gegeven, stallen surfgerelateerde bedrijfjes hun waar uit en skaten jongeren in een kleine bowl. ’s Avonds gloeien er lichtsculpturen groen en blauw op die het geheel een surrealistisch aanzicht geven. Enigszins surrealistisch is het zeker. Hier groeit een urban beach community waar informaliteit, gemoedelijkheid en zelfbouw de sfeer bepalen, een groter contrast met de omringende strak geplande stedenbouw, architectonische ontwikkelingen en het massatoerisme in Scheveningen is ondenkbaar.

Het is de locatie waar het om gaat, met het nabije ritme van de zee. Luxe, comfort en esthetiek zijn van ondergeschikte belang. Al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zijn de Scheveningse golven de centrale ontmoetingsplek voor golfsurfend Nederland. Het Scheveningse museum Muzee heeft daar momenteel een tentoonstelling aan gewijd: ‘Nog steeds is Scheveningen één van de meest populaire plekken voor ‘het surfen zonder zeil’. Het feit dat Scheveningen anno 2010 is uitgegroeid tot hét surfmekka van Nederland berust niet op louter toeval. Juist op deze plek troffen de eerste pioniers de ideale natuurlijke omstandigheden aan om hun sport te beoefenen. Met hun passie en doorzettingsvermogen hebben zij het aanvankelijk verbod op het surfen getrotseerd en de sport ontwikkeld tot wat het nu is. Surfers bepalen in zomer én winter steeds meer het straat- en strandbeeld in Scheveningen. Watersportliefhebbers uit heel Nederland vestigen zich in Scheveningen vanuit hun liefde voor de zee. Surfers vormen er hun eigen gemeenschap.’

uitgegraven bunker bij F.A.S.T. (Foto: www.trendbeheer.com)

Bijzonder aan F.A.S.T. is niet alleen het gebruik van de tussentijd maar ook de manier waarop het verbanden aangaat met organisaties uit de omgeving en hoe het plan voortdurend wordt aangepast aan ontdekkingen die tijdens het bouwen worden gedaan. Zo bleek er midden onder het terrein een bunker te liggen, die door vrijwilligers van de Haagse Bunkergroep is uitgegraven en nu door hen wordt gerund als bunkermuseum. Het Muzee heeft in het tijdelijke surfdorp een dependance gevestigd en in een van de containers zijn een minitheater en expositieruimte van de Haagse kunstenaarsgroep Pulchri ondergebracht. Welzijn Scheveningen organiseert er activiteiten voor jongeren en het kunstenaarsinitiatief de Satellietgroep heeft er de artist in residence BADGAST opgezet, waar iedere maand een ander kunstenaar woont en werkt.

Het project is natuurlijk niet vanzelf ontstaan. Vier jaar gelden opperde initiatiefnemer Roland Verbiest (DOEN evenementen) in het kader van het vrijkomende Norfolkterrein aan het zuidelijk havenhoofd al dat het terrein ontwikkeld zou kunnen worden door ruimte te bieden aan de bestaande surf- en sportcultuur van Scheveningen. Uiteindelijk kwam de gemeente met de huidige locatie aan de noordkant. Na twee jaar plannen maken kreeg in maart 2009 de ontwikkeling van F.A.S.T. groen licht, met slechts 100.000,- van de gemeente Den Haag en nog zo’n bedrag van de eigenaar ING/Malherbe groep als startbudget. Inmiddels bloeit hier een nieuwe surfgemeenschap, in een ‘dorp’ dat grotendeels van containers en restmaterialen is gebouwd. Volgens Verbiest is dat één van de redenen van het succes. Al drukken de kosten om met gebruikt materiaal veilige situaties te creëren zwaar op de economie van F.A.S.T., deze vorm van duurzaam bouwen valt in de smaak en maakt dat de plek verhuurd wordt aan veel verschillende groepen.

Eén van de grootste obstakels tijdens de realisatie was dat ambtenaren niet gewend zijn te kijken naar tijdelijke situaties. Plannen worden beoordeeld alsof het om permanente voorzieningen gaat. Tijdens de bouw kwam bouw- en woningtoezicht dan ook continu met verbeterpunten, vooral op het vlak van brandveiligheid, constructie en isolatie. Inmiddels heeft Verbiest een goede verstandhouding met bouw- en woningtoezicht. Veiligheid wordt immers ook door hem belangrijk gevonden en het helpt dat de betrokken wethouder Norder achter het project staat.

F.A.S.T. is een voorbeeld van ontwikkelend beheer in de tussentijd. Er is geen sprake van een vastomlijnd eindbeeld, onverwachte gebeurtenissen  worden opgenomen in het plan, en ook tijdens het gebruik blijft het project zich ontwikkelen. F.A.S.T. heeft een jaar verlenging gekregen en gaat door tot eind 2011. Deze korte periode maakt niet dat het project nu stilvalt, integendeel. Verbiest vermoedt dat de tijdsdruk één van de motoren achter de ontwikkeling van F.A.S.T. is, ‘als iemand iets wil moet het onmiddellijk gebeuren, zolang het nog kan.’ En plannen zijn er genoeg, zo wil hij midden op het terrein nog een amfitheater uitgraven en overkappen met een tent van oude reclamedoeken. Maar ook voor de langere termijn leven ideeën. Liefst zou hij op het terrein 30 woningen ontwikkelen met behoud van het surfdorp. Hij heeft de tijd mee, afgaand op de krimpende markt moeten ontwikkelaars zich nu wel onderscheiden door bijvoorbeeld meer in te spelen op niches. Of ook de Haagse ambtenarij het aandurft om mee te gaan met dit idee van ontwikkelend beheer, valt echter nog te bezien.