Feature

NEXT Architects: op zoek naar het evenwicht tussen stad en land

De tien projecten die Marijn Schenk van NEXT Architect tijdens de lezing aan de Academie van Bouwkunst in Groningen in sneltreinvaart voorbij laat komen, tonen de uiteenlopende aandachtsgebieden van het bureau; ontwerp- en onderzoeksprojecten op het gebied van interieur, architectuur, stedenbouw én infrastructuur wisselen elkaar af. Als er een rode lijn geformuleerd moet worden, is dat de interesse voor mobiliteit en stedelijke ontwikkeling.

Aan het begin van zijn lezing citeert Schenk de Britse architect en schrijver Cedric Price (1934-2003). Price beschreef de veranderende morfologie van de stad in termen van bereidingswijzen van eieren. In het pre-industriële tijdperk was een stad een herkenbaar afgebakend geheel te midden van een natuurlijk landschap. Price noemde dit een gekookt ei. Met de industriële revolutie dijden steden uit met buitenwijken en infrastructuur. Hiervoor gebruikte hij de metafoor van het spiegelei. Na de Tweede Wereldoorlog is door de toegenomen mobiliteit een scherpe grens tussen stedelijke en rurale gebieden niet meer te trekken. Functies worden door elkaar gegooid. Het is een roerei geworden, aldus Price.

Nederland wordt steeds meer een roerei, waarbij plukjes stad zich mengen met het platteland. NEXT Architects heeft meerdere onderzoeken gedaan met als onderwerp mobiliteit en stedelijke ontwikkeling. Zo werkten Marijn Schenk en Bart Reuser, mede-oprichter van NEXT, in 1999 aan het onderzoek Het gelaagde land. Hierin signaleren zij dat Nederland verandert in een ‘doorgangsruimte’ door de grote nadruk op mobiliteit. Om te voorkomen dat niet heel Nederland door elkaar gehusseld zou worden, pleiten zij voor een afwisseling van snelheid en stilstand. Gebieden met veel verkeersbewegingen zouden afgewisseld moeten worden door rustige gebieden.

Een pleidooi voor rust kreeg ook zijn beslag in een designproduct ontwikkeld voor Droog Design in 2004. Tijdens de Salon del Mobile Milaan hield Droog de presentatie Go slow, waarin de langzame ervaring als tegenhanger van de snelheid in onze consumptiewereld centraal stond. Samen met Aura Luz Melis ontwikkelde NEXT Architects een langzaam product, de Slow Glow lamp. Een glazen bol gevuld met vet dat bij verhitting langzaam smelt en transparant wordt. Als de gloeilamp in de bol wordt aangezet, wordt het licht gedurende twee uur steeds helderder.

Met Het gelaagde land nam NEXT Architects vanaf de oprichting van het bureau deel aan het nationale debat over de vraag hoe het onderscheid tussen stedelijke en landelijke gebieden kan worden aangescherpt. Grenzen en grensvervaging zijn sindsdien onderwerpen die regelmatig terugkomen. In de designopdracht Me, myself and you toont het bureau op een ludieke manier dat grensvervaging niet alleen negatief, maar ook positief opgevat kan worden. In samenwerking met Droog Design koos het architectenbureau in 2000 een aantal studieobjecten met de grens als thema. Een van de studies ging over de schutting. Dit object vormt de scheiding tussen twee tuinen, maar zo vroegen zij  zich af, kan de schutting ook een band vormen? Vanuit deze vraag ontstond het idee van een schutting als houder van tuingereedschap. De vormen van boormachine en hamer zijn in het hout gestanst en kunnen naar believen worden uitgedrukt. Het gereedschap wordt in het gat geklemd en is vanaf twee kanten te pakken. Als er veel gereedschap in zit, valt de schutting om, omdat de structuur verloren is gegaan. Hiermee wordt mooi verbeeld hoe een grens verdwijnt als buren veel met elkaar delen.

In verschillende stedenbouwkundige projecten biedt het bureau een oplossing voor de grensvervaging tussen stad en land. Zo namen zij deel aan de woningbouwcampagne Intense laagbouw van de gemeente Groningen. In 2008 werd dit project door de gemeente gestart als vervolg op de manifestatie Intense stad uit 2004. Beide campagnes streven ernaar het huidige platteland te behouden en binnen de stadsgrenzen te bouwen. NEXT Architects realiseert op dit moment compacte laagbouw aan het Oosterhamrikkanaal. Het project is gelegen op een voormalig industrieel gebied aan de rand van de stad. De opdracht is om 178 woningen met een kleine plattegrond te realiseren, maar ook buitenruimte voor de bewoners te creëren. NEXT Architects ontwierp geen hoge flat, maar een samenstel van woningtypes waaronder patiowoningen.

Projecten als Intense laagbouw zijn belangrijk om te voorkomen dat Nederland dichtslibt. Het doet een handreiking naar de pre-industriële stad, maar terug naar de stad als gekookt ei is onmogelijk. De huidige infrastructuur is immers niet meer weg te denken. NEXT Architects toont echter in het project  Glanerbeek een manier waarop infrastructuur op een integere manier gecombineerd kan worden met de natuurlijke omgeving. In 2006 realiseerde het bureau een brug door een ecologische zone nabij Enschede. Uitgangspunt was om de aanwezige flora en fauna de ruimte te geven. Gedeelten voor bus, fietser en voetganger werden naast elkaar gesitueerd met voldoende tussenruimte, zodat daglicht tot onder de bruggen kon doordringen. Cultuur en natuur kunnen op deze manier harmonieus samengaan en tegelijkertijd hun eigen identiteit behouden. Om in de terminologie van het ei te blijven: het nieuwe ideaal is een licht geroerd ei waarin eiwit en –geel nog te onderscheiden zijn.