In de idyllische context van een voormalig begijnhof in het gemoedelijke stadje Hasselt werkt kunstencentrum Z33 gestaag aan een inmiddels behoorlijke reputatie. Eigenzinnigheid en ruimte voor experiment gaan hier (helaas nog vaak onopgemerkt) samen met aantrekkelijke tentoonstellingen waar niet alleen de insider van kan genieten. Zo ook de manifestatie Alter Nature, een langdurig project rondom het begrip ‘natuur’ met meerdere tentoonstellingen, lezingen en een symposium, georganiseerd met onder meer het Modemuseum en CIAP.
In deze tijd van heroverweging en contemplatie in presentatie-instellingen wegens de te verwachten terugloop van subsidiegelden, is de vanzelfsprekendheid waarmee Z33 inhoudelijk sterke tentoonstellingen combineert met aantrekkelijke presentaties voor een breed publiek een echte eye-opener. De tentoonstelling Alter Nature: We Can in Z33 toont werk van een twintigtal kunstenaars en ontwerpers waarin wordt geëxploreerd hoe de mens de natuur naar zijn hand zet en hoe het concept 'natuur' hierdoor voortdurend verandert. Zolang de mens 'woont', heeft ze immers haar omgeving naar haar hand gezet, variërend van het creëren van een ommuurde tuin door het afbakenen van een stukje natuur tot het opzetten van selectieve kweekprogramma's en genetische modificatie. Het eerste project waar de bezoeker na binnenkomst mee geconfronteerd wordt is Secret Garden van Hans Op de Beeck. Een veelbelovend theatraal uitgelicht object, maar helaas kan het niet tippen aan het werk waarmee Op de Beeck bekendheid verwierf. Als representatie van een stadstuintje zou Secret Garden verwijzen naar 'de drang tot vermenselijking en het temmen van de natuur; de drang tot creatie van een persoonlijk paradijsje'. De verwijzingen zijn echter te algemeen en de hoge verwachtingen die de installatie door haar uitlichting oproept worden, eenmaal binnen, niet waargemaakt.
Verrassend sterk en uitermate poëtisch is It's My Island van de Fin Antti Laitinen. Laitinen sleurde drie maanden lang zandzakken de Baltische zee in om zijn eigen eilandje te creëren. Het eindresultaat wordt getoond in foto's, terwijl het proces is vastgelegd in drie videofilms, een combinatie die elkaar erg goed aanvult. De schijnbare eenvoud van dit werk doet denken aan de performances van kunstenaar en architect Francis Alÿs en verwijst naar de absurditeit van het menselijk verlangen en de vaak onbeholpen manier waarop getracht wordt een droom te verwezenlijken. Wanneer je de foto's nogmaals bekijkt na het zien van de video's bekruipt je vanzelf een licht melancholisch gevoel.
De bovengenoemde werken handelen over het vrij onschuldig inperken, verplaatsen en creëren van een eigen paradijsje. Wat volgt zijn werken die een stap verder gaan, waarin doelbewust gemanipuleerd wordt, om wat voor reden dan ook. In deze thematiek staat natuur vaak op gespannen voet met omgevingsfactoren die inwerken op de vaak moeilijk te temmen materie. Denk aan door de Europese Unie opgelegde esthetische voorschriften waaraan groente dient te voldoen, dit vaak tot frustratie van boeren en telers. Het werk van Driessens & Verstappen haakt hier letterlijk op in. Zij tonen een verzameling artificiële wortels, waarvan de vormen gebaseerd zijn op afgekeurde exemplaren uit een distributiecentrum, en roepen hiermee vragen op over authenticiteit, eigenheid en individualisme.
Indrukwekkend is het werk Tree Balance van kunstenaar en wetenschapper Natalie Jeremijenko. Zij presenteert twee genetisch identieke bomen in een grote balans. Door deze handeling maakt zij in een klap duidelijk dat er achter de schijnbare statische gelijkvormigheid allerlei dynamische processen spelen; de normaal gesproken zeer traag verlopende fluctuaties in een levend organisme worden uitvergroot en ook voor niet-wetenschappers zichtbaar en voelbaar. De boom wordt hierdoor een symbool voor het gehele ecosysteem waarin we ons als mens bevinden. John Thackara pleit in zijn boek Plan B (eerder besproken op ArchiNed) voor een transformatie in waarnemen, van objectperceptie naar proces- en systeemgericht inzicht, om problemen op het gebied van ecologie en voedsel inzichtelijk te maken en strategieën te kunnen ontwikkelen die de mondiale problemen daadwerkelijk kunnen aanpakken. In die transformatie kunnen kunstenaars volgens hem een voortrekkersrol vervullen, en de manier waarop Jeremijenko hierop inspeelt is een ijzersterk voorbeeld.
Het project The Unnatural Animal van Revital Cohen en Tuur van Balen, in de voormalige Begijnhofhuisjes tegenover de grote tentoonstellingsvleugel van Z33, is misschien wel het meest confronterende binnen de manifestatie Alter Nature. De aandoenlijk ogende opstelling met veel kleur en zwevende huisjes contrasteert sterk met de kritische ondertoon in de tentoongestelde werken. Life Support van Cohen bijvoorbeeld is een voorstel om dieren in te zetten als externe orgaanleveranciers. Diverse scenario's, waaronder een levend lammetje dat ingezet wordt als nierdialyse-apparaat, roepen vragen op over ethische waarden ten aanzien van biotechnische ontwikkelingen en de mate waarin een dier als product gezien mag worden. Tuur van Balen presenteert een soortgelijk voorstel, zij het minder beladen en met een humoristische inslag. Voor Pigeon d'Or stelt hij voor om middels speciaal gekweekte bacteriën de uitwerpselen van duiven om te zetten in een soort zeep. Om deze zeep nuttig in te zetten ontwerpt hij architectonische interfaces voor gebouwen en auto's, zodat de duif ingepast wordt op de plekken waar zijn gemodificeerde uitwerpselen het best tot hun recht komen, in dit geval tegen de gevel of op de voorruit.
Uit de opmerkingen in het gastenboek bij Alter Nature: We Can blijkt dat bezoekers zowel onder de indruk zijn van de stand van zaken in de biotechnologie als geschokt door een aantal confronterende projecten. Een duidelijk signaal dat Z33 erin is geslaagd een doeltreffende tentoonstelling samen te stellen die zowel kunst, wetenschap als een actueel thema combineert zonder daarbij een standpunt op te dringen. Waar veel presentaties die zich op zulke snijvlakken bevinden ten onder gaan door te hoge ambities of vervallen in banaliteit, is Alter Nature als een onbevangen koorddanser die zich zonder al te veel moeite staande houdt, ver boven goed en kwaad.