Archiprix 2011 gedeelde tweede prijs: Restructuring the Resettled Landscape

De invloed van een stuwmeer reikt veel verder dan het overstroomde landschap. Wereldwijd worden nog altijd dammen aangelegd. Dit heeft vaak ingrijpende gevolgen voor de samenleving waardoor conflictsituaties kunnen ontstaan. Het is van belang om vanuit een ruimtelijk perspectief naar stuwmeren te kijken.

Een relevante case is het Volta Meer in het West-Afrikaanse Ghana. Bij de aanleg van de Akosombo Dam werd in 1964 zo’n 85.000 km2 land geïnundeerd; 80.000 mensen werden gedwongen huis en haard te verlaten. Tegenwoordig komen in het oeverlandschap van het Volta Meer op grote schaal informele activiteiten en bewoning voor ondanks planningsmaatregelen. De voornaamste reden voor vestiging is de hoge potentie van activiteiten in de primaire sector die het water met zich mee heeft gebracht. De bewoners die daarmee in hun levensonderhoud voorzien, trekken op hun beurt weer bedrijvigheid en bewoning aan. Het landschap is echter extreem kwetsbaar, en de groeiende druk resulteert in degradatie van het systeem. Bovendien wordt de toekomst van elektriciteitswinning door de Akosombo Dam bedreigd door sedimentatie als gevolg van de menselijke activiteiten. Het huidige uniforme overheidsbeleid blijkt een inadequate benadering.

Dit project onderzoekt de mogelijkheid om binnen dit spanningsveld een ruimtelijke, duurzame en geïntegreerde oplossing te creëren met een strategie die is gebaseerd op het landschap. Het doel is een balans te vinden tussen enerzijds de leefbaarheid van de (informele) dorpen en anderzijds de bescherming van de omgeving tegen sedimentatie en degradatie. Het concept neemt de ruimtelijke structuur van het oeverlandschap als uitgangspunt: de opbouw wordt versterkt door middel van infrastructuur dat een kader creëert. Op strategische locaties zorgt de link van faciliteiten aan het netwerk voor het begeleiden van de informele activiteiten en nederzettingen. Het concept werkt als een magneet met een positieve en een negatieve pool. De toegang tot basisvoorzieningen en de gelegenheid tot ontplooiing trekt geconcentreerde ontwikkeling van particuliere initiatieven en bewoning aan. Daardoor vermindert de druk op de meest kwetsbare delen van het landschap. Doordat er bovendien een grotere afstand is tot het meer, blijft het overstromingsrisico voor de bewoners beperkt.

Deze aanpak, gebaseerd op incentive planning (stimulans planning), gebruikt beperkte financiële middelen en minimaal grondeigendom. Het ontwerp biedt oplossingen voor verschillende elementaire problemen zoals slechte toegankelijkheid, en onregelmatige en onbetrouwbare energievoorziening en integreert die met toegang tot basisvoorzieningen zoals schoon drinkwater, sanitair, veilige leefomstandigheden en een aangename buitenruimte. Door het verbeteren van waterretentie in het landschap wordt de landbouwproductie groter en gaat de voedselzekerheid vooruit. Verbeterde landbouwtechnieken beschermen het landschappelijke systeem tegen erosie, uitputting en vervuiling.

Download het volledige rapport Restructuring the Resettled Landscape. Guiding informal activities and settlements in the riparian landscape of the Volta Lake, Ghana. (pdf)

naam
Miranda Schut
e-mail
website

Ilse Verwer
e-mail

opleiding / studierichting
Wageningen Universiteit / landschaparchitectuur
mentoren
Ingrid Duchhart, Kelly Shannon 

wanneer begonnen met afstuderen
augustus 2008

wanneer klaar
november 2009

favoriete ontwerpers
Miranda: Divers, van Joe Osae-Addo via ZUS R'dam naar Olson Kundig architects
Ilse: Michael van Gessel

favoriete projecten
Miranda: Ook hier, van Insel Hombroich en de boulevard van Egmond aan Zee tot IAB Rotterdam projecten
Ilse: Teardrop park van Michael Van Valkenburgh in New York

wat doe je nu
Miranda: Landschapsarchitect bij OikosDesign, en assistent bij Les Ateliers voor de Porto-Novo workshop, Bénin
Ilse: Gastdocent Hogeschool Van Hall Larenstein in Velp (1 dag in de week), en landschapsarchitect bij Taken Adviseurs & Ingenieurs in Bilthoven