Feature

Opgetild naar een hoger plan: La Liberté in Groningen

De gevierde Franse architect Dominique Perrault gaf op 29 juni j.l. een lezing ter gelegenheid van de oplevering van zijn gebouwencomplex La Liberté in Groningen. Perraults pleidooi voor ruimte in dichtbebouwde gebieden past uitstekend bij de Groningense bouwontwikkelingen die plaats vinden in het kader van de Intense Stad.

Dominique Perrault vertelt over zijn belangrijkste projecten aan de hand van het begrip ‘the void’. Hij streeft ernaar om in stedelijke gebieden lege, natuurlijke plekken te behouden of te creëren. De eerste keer dat deze ideeën over de leegte vorm kregen, was bij de opdracht voor de Nationale Bibliotheek in Parijs (1989-1995). Daar omringen vier torens een openbare tuin met maar liefst 250 bomen. Ook bij projecten als Fukoku Life in Osaka (2007-2010) en DC torens in Wenen (2004-2016) gebruikt zijn bureau Dominique Perrault Architecture (DPA) hoogbouw om ruimte vrij te laten voor (natuurlijke) openbare ruimtes.
Behalve in het stapelen van functies, zoekt DPA de oplossing ook in ondergrondse bebouwing. Voorbeelden hiervan zijn het Velodrome en Olympisch Zwembad in Berlijn (1992-1999) en de Ewha Universiteit voor vrouwen in Seoul (2004-2008). Hier vormen architectuur en landschap een geheel, natuur en cultuur gaan geleidelijk in elkaar over. Bij de toepassing van hoogbouw is de scheiding tussen natuur en cultuur juist heel strikt.
Ten tijde van de realisatie van de Parijse bibliotheek waren Perraults ideeën over leegte nog compleet nieuw. Tegenwoordig denken veel architecten op die manier. Zo wordt in Groningen sinds 2004 gebouwd vanuit het idee van De Intense Stad. Alle bouwactiviteiten zijn erop gericht het stedelijke gebied zo compact mogelijk in te richten, waardoor het huidige platteland behouden kan blijven. In het verlengde hiervan ligt het huidige plan Ring Zuid Groningen, een initiatief om de buurten langs de Weg der Verenigde Naties te ontwikkelen. Deze snelweg zal in de nabije toekomst onder handen worden genomen, zodat de verkeerssituatie verbetert. Tegelijkertijd wordt het gebied rond de snelweg ontwikkeld, met hoogbouw langs een groene zone.

DPA combineerde in opdracht van de Christelijke Woningstichting Patrimonium hoogbouw met een openbare groenzone. Het complex voor sociale huurwoningen en kantoren is gesitueerd aan de snelweg, op de hoek van de Laan van de Vrijheid en Laan van de Vrede. Vanwege de Franse architect, is er al in de ontwerpfase gekozen voor de naam La Liberté. Twee torens van verschillende hoogte, respectievelijk 80 en 40 meter, staan op een kavel met een plein en een ecologische tuin.
La Liberté staat in de wijk Wijert Noord.  De eerste nieuwbouwwijk in Groningen, die volledig volgens de wijkgedachte werd ontworpen door de stedenbouwkundige Henk Eysbroek. De Wijert wordt gekenmerkt door sociale woningbouw in lange bouwblokken van beperkte hoogte, veelal slechts drie verdiepingen hoog. DPA heeft de horizontaliteit van die bouwblokken willen benadrukken en tegelijkertijd de schaal willen transformeren. DPA doet dit door niet te kiezen voor twee torens uit één stuk, maar een aantal volumes met een verschillend karakter te stapelen.
Beide torens hebben een basis, die ongeveer even hoog is als de omringende bebouwing en de verhoogde snelweg. Achter het glas van deze bases bevindt zich kantoorruimte verdeeld over drie verdiepingen. Op de vierde verdieping is een semi-openbaar plein gesitueerd, rondom facilitaire ruimtes met wederom een glazen gevel. Pas daarboven bevinden zich de appartementen in meer gesloten volumes, geleed met baksteen en ramen in verschillende groottes. De glazen delen van beide torens zijn even hoog, maar daarboven heeft de ene toren zes verdiepingen met appartementen en de andere achttien verdiepingen. De gedeeltes met de sociale huurwoningen zijn voor het oog verdeeld over drie kubussen. Contrasterende gevelkleuren werken mee aan de suggestie van gestapelde blokken. In de hoogste toren wordt de illusie van stapeling nog eens versterkt door de blokken iets te verschuiven ten opzichte van elkaar.

Zo dicht bij de snelweg heeft DPA een gebouw in beweging willen maken. Op het eerste gezicht lijkt de snelheid van het voorbijrazende verkeer verbeeld te zijn in het gestreepte glas van de kantoordelen. Niets is echter minder waar. Perraults voorkeur voor natuurlijk licht vertaalt zich regelmatig in de toepassing van glazen gevels. Die keuze dwingt echter wel tot het nadenken over de klimaatbeheersing binnen. De lijnen op het glas van La Liberté dienen dan ook geen esthetisch doel, maar verhogen de zonwerendheid van het glas. Vergelijkbare strepen werden al eerder door DPA toegepast in het kantorencomplex Bureaux Diagonal 123 in Barcelona (2003-2008).
In de woonlagen werkt de gesuggereerde verschuiving van de bouwblokken mee aan een gevoel van beweging. Ook in de façades zelf heeft de architect beweeglijkheid willen creëren. De bakstenen gevels zijn doorboord met ramen in verschillende grootten, at random verdeeld over de volumes. Bovendien zijn stalen, spiegelende panelen dwars op de façades aangebracht, in de volksmond al snel ‘oorijzers’ gedoopt. Deze verlevendigen de gevels door steeds veranderende schaduwen te genereren. Perrault benadrukt het belang van de relatie tussen binnen en buiten in sociale huizenbouw. De panelen zijn hierin een middel, omdat zij zowel veranderend licht in de woningen laten, als ook een alternatief uitzicht op de omgeving bieden.

Al eerder combineerde DPA verschillende functies binnen twee torens, zoals in de DC Torens in Wenen. Hotel, kantoren en woningen zijn daar echter niet van elkaar te onderscheiden door de gelijkvormige gevel. In Groningen heeft de architect kantoren en woondelen juist een geheel eigen karakter gegeven. De glazen bases bieden geen inzicht in de kantoren, maar weerspiegelen de omgeving. De massief aandoende woongedeeltes lijken te zweven ter hoogte van de snelweg. DPA wilde de schaal van de bestaande bebouwing transformeren, maar afgezien van een schaalvergroting is er sprake van het optillen naar een hoger plan, letterlijk. De sociale huurwoningen worden boven het maaiveld getild en bieden de bewoners van La Liberté de mogelijkheid hoog boven de dagelijkse beslommeringen te leven.