Binnenkort opent het het volledig gerenoveerde en heringerichte Scheepvaartmuseum aan het Amsterdamse Oosterdok zijn deuren. Hoe het interieur er uit gaat zien is dus nog even afwachten, maar een belangrijk onderdeel van het complex, de semi openbare binnenplaats, is al enige tijd te bewonderen. Deze is overdekt met een prachtige glazen koepel en bekleed met een innovatieve geluiddempende vloer.
De renovatie van het Scheepvaartmuseum is ontworpen door Dok Architecten met Rappange & Partners als restauratiearchitect. De glazen koepel is ontworpen door het Brussels/Luxemburgse ingenieursbureau Ney & Partners.
Door de binnenplaats van het 17e eeuwse complex te overkappen is een nieuwe binnen-buitenruimte ontstaan. Natuurlijk mocht daarbij het monument zo min mogelijk worden aangetast en er moest een semibuitenklimaat in de binnenplaats worden gerealiseerd. Een dergelijke glazen overkapping van binnenplaatsen in historische gebouwen is op zichzelf niet meer zo heel uitzonderlijk. Maar het is in het Scheepvaartmuseum wel heel goed gedaan. Mooi van proportie, mooi afgewerkt en met een fascinerende staalconstructie.
Zodra je als bezoeker de circa 35 x 35 meter grote binnenplaats oploopt wordt het oog naar de koepel getrokken en zie je een fascinerend lijnenspel kriskras door de lucht schieten. In eerste instantie is de enige regelmaat die je ziet die van het centrum waar veel lijnen elkaar kruisen. Na enige rondlopen en kijken blijkt er meer symmetrie in te zitten, maar echt duidelijk wordt het niet. De associatie met zeekaarten is na enige tijd wel gemaakt en dat is ook precies waar de inspiratie voor de constructie van de koepel haar oorsprong vindt; de navigatieroos die op de vele historische zeevaartkaarten getekend staat.
Bepalend voor de maximale hoogte van de licht gebogen glaskoepel (5m) was de nokhoogte van de aangrenzende daken. De constructieve vorm van de koepel bestaat dus uit een groot aantal kompasrozen waarvan alleen die in het centrum en in de vier hoeken direct in het oog springen. Of anders gezegd: een groot aantal stalen bogen die samen een stijf netwerk vormen. Die wirwar van lijnen is zodanig bepaald dat het materiaal van alle staven optimaal wordt benut, terwijl alle glaselementen (de ruimte tussen de staven) vlak konden zijn. Het dak is zo opgedeeld in 3, 4, 5 en 6-hoeken, waarvan circa 75 procent driehoeken zijn. De vier randen dienen als trekstangen en als dakgoot. Helemaal symmetrisch is de binnenplaats niet, de muren lopen bijvoorbeeld iets bol, maar dit soort kleine verschillen wordt opgevangen in de oplegrand.
De beglazing is uitgevoerd als zonwerend, isolerend en incidenteel beloopbaar glas. De zonwerende coating op het glas zorgt voor de aanvullende klimaatbeheersing. De randbalkconstructie van de koepel is voorzien van een open strook, waardoor natuurlijke ventilatie mogelijk is.
Hoewel de staalconstructie dus het gevoel geeft volledig symmetrisch te zijn, bestaat het uit meer dan 6000 verschillende onderdelen, waaronder 868 knooppunten. In totaal zijn er meer dan 2,2 km ribben aan elkaar gelast. In de knooppunten is led-verlichting geïntegreerd. Deze is computergestuurd, zodat allerlei varianten in patronen en kleuren mogelijk zijn. Ze wordt zowel als hoofd-, nood- en sfeerverlichting gebruikt en maakt hierdoor bijzondere scenografieën en aparte beleving mogelijk.
De vloer van de binnenplaats is bestraat met travertin tegels. Baksteen muren, een glazen, koepelvormig dak en een stenen vloer, dat is alles bij elkaar is normaal het recept voor een akoestisch drama. De muren zijn beschermd, het glas in het dak moest zo open mogelijk blijven, velums of baffles zouden het effect te niet doen, dus blijft de vloer over om de nagalmtijd van de binnenplaats naar dragelijke proporties terug te brengen. Dat was ook belangrijk omdat de binnenplaats voor allerlei publieksactiviteiten en verhuur gebruikt moet kunnen worden. Wie goed kijkt ziet dat de voegen tussen de natuursteen tegels zijn voorzien van naaldhakvriendelijke, kruisvormige openingen. De tegels zelf liggen op stalen roosters met daartussen een akoestische deken. Deze verborgen dempende deken in combinatie met de openingen is voldoende voor een aanvaardbare nagalmtijd van 3,3 seconden.