Een kwart eeuw nadat Nieuwegein een hart kreeg wordt het gereanimeerd. Weer in zwaar economisch tij, maar met een andere bezuinigingsstrategie. De gemeente kon van enthousiasme niet wachten en gaf halverwege de opleveringen op 22 september een sneak-preview.
Nieuwegein, in 1971 ontstaan uit een fusie van Jutphaas en Vreeswijk, had in 1978 grootse plannen voor het stadscentrum. Door de toenmalige recessie werd een sterk versoberd plan uitgevoerd. Cityplaza (architect Jan Hoogstad) werd in 1985 geopend. De nadelen van de bezuinigingen waren meteen zichtbaar aan het materiaalgebruik voor bijvoorbeeld de bestrating. Die les is bijgebleven. Bij de huidige recessie heeft men niet op de centen gelet door plannen uit te kleden maar door, met een luisterend oor voor de markt, het programma aan te passen. Het aantal dure appartementen is met circa 50 teruggebracht en ook de omvang nam af, wel kwamen er starterswoningen bij. Met het afblazen van de bouw van de Palmtorens van KCAP zijn ook ongeveer 100 parkeerplaatsen geschrapt.
Er is gestuurd op kwaliteit en het doel van een compact, compleet en comfortabel stadscentrum. De plannen borduurden voort op de sterke punten van het centrum; parkeren en winkelen. Het winkeloppervlak verdubbelt van 28.000m2 naar 56.000m2. Het aantal ondergrondse parkeerplaatsen neemt toe naar 1200. Verder komen er voorzieningen, veel woningen en wat kantoren bij.
Boulevard
Het stadshart met naar binnen gekeerde bouwblokken en veel achterkanten wordt naar buiten gekeerd en verlevendigd. Het hart liep voorheen van het OV-knooppunt (sneltram, bussen) in het westen tot winkelcentrum Cityplaza (28.000m2). In het oosten eindigde het daarna wat onbestemd in een parkeerterrein tot aan kanaal De Doorslag. Het hart is nu tot dit verbindingskanaal tussen het Merwedekanaal en de Hollandse IJssel doorgetrokken en de binnenstad presenteert zich daar aan een boulevard. De boulevard is al opgeleverd en net als de gehele openbare ruimte van het nieuwe hart ontworpen door Bureau B+B.
Even voor de boulevard liggen de belangrijkste ingrepen. Van noord naar zuid; winkels met zes woontorens (Pi de Bruijn), het stadshuis (Kim Herforth Nielsen) en het theater (Frits van Dongen). Tussen de winkels met zes woontorens en een stadshuis, beide met een twee bouwlagen hoge winkelplint, ligt een winkelplein dat zich met een amfitheater verdiept naar niveau -1 met winkels en de toegang tot de ondergrondse parkeergarage onder het stadshuis. Tussen stadshuis en theater komt een stadsplein.
Ondergronds parkeren
Onder de oostelijke binnenstad ligt een aaneengesloten ondergrondse parkeergarage. Om dure onderwaterbetonconstructies te vermijden is de openbare ruimte opgetild, het peil loopt van +2,8m NAP bij Cityplaza naar +4,7m NAP bij het stadsbalkon aan De Doorslag. Hier heeft het ondergronds parkeren twee verdiepingen. KCAP ontwierp de 650 parkeerplekken tellende ondergrondse parkeergarage.
Winkels met zes woontorens
Nog hoger ligt het maaiveld van de parkachtige daktuin op de 2e verdieping van de winkels tussen de woontorens. Pi de Bruijn (Architecten Cie.) ontwierp 163 appartementen (74 koop en 89 huur) met een eigen ondergrondse parkeerruimte en ca. 17.000m2 winkels. De winkels aan het winkelplein zijn met de winkels aan het verdiepte winkelplein 29 september geopend.
Winkelplein met amfitheater
Het amfitheater is kwartrond. De resterende overbrugging van het hoogteverschil bestaat vooral uit winkelpuien, verticaal beëindigd door een valbeveiliging met verstop- en gluurkwaliteit. Het hekwerk illustreert het ontwerpconcept Blooming city, verder vertaald in geconcentreerd groen en een bestratingspatroon van takken en bloemen.
Stadshuis
Het motief van het hekwerk kleedt samen met de tweede huid van het stadshuis de publieke ruimte aan. Architect Kim Herforth Nielsen van architectenbureau 3xn uit Kopenhagen, lokaal vertegenwoordigd door abt, maakte een gebouw zonder achterkanten. Om het publiek naar binnen en boven te lokken heeft het gebouw een indrukwekkend atrium met een royale en spannende wenteltrap. De kolomvrije overspanning tussen de vier superkolommen bleek te duur. De superkolommen zijn nog leesbaar, maar de overspanningen zijn niet meer kolomvrij, de extra aangebrachte kolommen heten nu ruimtestructurerend.
De naam stadshuis komt van het brede scala aan functies dat er naast het stadhuis is ondergebracht. Op de begane grond o.a. een stilteruimte, Wereldwinkel, Centrum Beeldende Kunst en Burgerzaal. In de plint die ook tot de 1e verdieping doorloopt ruim 3.000m2 winkels en horeca. Op de 1e verdieping de gemeentelijke balies. De 2e verdieping telt een bibliotheek en allerhande organisaties voor ouderen, jongeren, bewustwording en rechtshulp. De 3e verdieping huisvest de raadzaal en gemeentekantoren. Op de 4e verdieping zetelt het College. Hier zit naast een vergadercentrum en het bedrijfsrestaurant ook de openbare toegang tot de daktuin met terras. De 5e en 6e verdieping zijn verder gemeentekantoren. In november trekt de gemeente in het gebouw, maar de officiële opening staat voor maart 2012 gepland.
Theater, stadsplein en leisure/parkeergarage
In maart 2012 zal ook het stadsplein tussen stadshuis en theater en het theatercomplex worden opgeleverd. Het integraal theater- en kunstencomplex met zalen voor 650 en 200 personen en een kunstencentrum met een theatercafé in de plint is een ontwerp van Frits van Dongen van de Architecten Cie. Hij ontwierp ook het aangrenzende bamboegebouw voor vrijetijdsbesteding en bovengrondse parkeergarage (550 plekken).
Horecaplein
Het door architect Greig + Stephenson gerenoveerde Cityplaza is tegelijk met het winkelplein geopend. Liesbeth van de Pol van DOK architecten past het ontwerp van Jan Hoogstad aan de kant van het huidige marktplein aan. Op het horecaplein komt een nieuw vooruitgeschoven plint met winkels en horeca die het plein compacter en gezelliger moet maken. Hierop komt weer een daktuin. Ook ontwerpt DOK de passage tussen het horecaplein en het winkelplein, dwars door een te renoveren blok. Aan de passage komen ook winkels en horeca en zijn 35 appartementen gedacht. Aan winkel- en horecaoppervlak denkt men hier ca. 15.000m2 te realiseren. De oplevering is voorzien in 2012/2013.
De ronde trappen van het amfitheater en de weelderige wenteltrap in het stadshuis vormen de as van het vliegwiel met winkels en voorzieningen waarmee Nieuwegein het hart wil reanimeren. Een eerste bezoek aan het geopende winkelplein stemt hoopvol over de slagingskans.