Monumentendag in een stad die zelf nog geen veertig jaar oud is. Almere viert traditiegetrouw tijdens dit nationale evenement een passende variant: Jonge Monumentendag. Organisator CASLa neemt een voorsprong op de tijd en zet jaarlijks een bijzonder gebouw of gebied in de belangstelling dat, als de tijd daar is, een monumentenstatus verdient. Dit jaar werd op 10 september het tijdreizen in beeld gebracht door het publiek te laten fietsen langs wat straks de Schaalsprongas zal zijn.
Landschapsarchitect Ivonne de Nood, werkzaam voor de Dienst Stedelijke Ontwikkeling van Almere, lichtte voor de fietstocht van start ging toe wat de Schaalsprong, ook wel Almere 2.0 genoemd, inhoudt. Almere staat voor de opgave om tot 2030 als stad te verdubbelen, met 60.000 nieuwe woningen en 100.000 extra arbeidsplaatsen. In 2008 begon MVRDV met het vormgeven van een visie voor de manier waarop Almere zou kunnen groeien. Dit leidde tot de structuurvisie Almere 2.0, waarin een viertal grootschalige gebiedsontwikkelingen geschakeerd worden langs een zogenoemde Schaalsprongas. Gebieden met een eigen karakter, van eilanden met drijvende woningen in het Markermeer (Almere IJland) tot een stedelijke kustlijn bij Almere Pampus, de ontwikkeling van een zuidelijk centrum aan het Weerwater en landelijk wonen en werken in Almere Oosterwold.
Aan de basis van de visie liggen oorspronkelijke structuurplannen met een kenmerkende opzet: een stad met verschillende bebouwingskernen in het groen. De groeiopgave maakt het noodzakelijk om de groengebieden intensiever te gaan benutten. Het groen is de trots van de Almeerder, maar het moet ook beheerd worden. Vooral in het gebied waar Ivonne de Nood momenteel intensief mee bezig is, Almere Oosterwold, liggen er kansen. Het nu nog agrarische en bosrijke gebied ligt aan de zuidoostkant van de stad, tegen Almere Haven en Hout aan. In de toekomst een stadsdeel met stadslandbouw, zoals de stadsboerderij op het landgoed de Kemphaan. Woon- en werkmilieus in lage dichtheden die ontwikkeld worden door de toekomstige bewoners zelf.
Almere is een proeftuin voor particulier opdrachtgeverschap. De wijken Homeruskwartier in Almere Poort en Noorderplassen West in Almere Stad laten een staalkaart aan mogelijkheden zien. In Oosterwold moet een nieuwe stap in de ontwikkeling van particulier opdrachtgeverschap worden gezet. Daarbij wordt een organische groei van woon- en werkmilieus nagestreefd. Je kunt het jaar 2030 als uitgangspunt nemen voor het tot stand brengen van de verdubbeling van de stad, maar het belangrijkste is het faciliteren van een dergelijke groeiopgave voor de toekomst, meent Ivonne de Nood. Naast de getallen is het een kwalitatieve groeiopgave.
Almere is in 1976 gestart in Almere Haven aan het Gooimeer. De tweede kern was Almere Stad en met de aanleg daarvan werd na veel onderhandelen ook de huidige spoorverbinding (Flevolijn) in 1987 een feit. Volgens De Nood te beschouwen als Almere 1.0. De stad ontwikkelde zich verder rondom de spoorverbinding tussen Amsterdam en Lelystad. Deze openbaar vervoer-as werd een belangrijke economische drager. Hetzelfde geldt voor de nu in ontwikkeling zijnde Schaalsprongas, vertelt De Nood. Ook deze as wordt opgehangen aan toekomstige OV-verbindingen, tussen Almere en Amsterdam via het IJmeer en tussen Almere en de regio Utrecht via de randmeren. De Schaalsprongas is een gebogen as die in het centrum de bestaande as haaks kruist.
De IJmeerverbinding is half september gepresenteerd, daarbij is gebleken dat de verbinding goedkoper kan worden uitgevoerd dan voorheen gedacht. Eind volgend jaar neemt het kabinet hierover een beslissing.
De Schaalsprongas maakt niet alleen een verbinding tussen Almere en de regio, de driehoek Amsterdam-Utrecht-Almere, binnen Almere koppelt de as bestaande gebieden aan nieuw te ontwikkelen gebieden. Met het verhaal van Ivonne de Nood in het achterhoofd en de gids in de hand stapt de groep op de fiets. Vanuit architectuurcentrum CASLa starten twee routes, een noordelijke en zuidelijke route. Het Stadshart vertelt al meteen een stuk geschiedenis, er zijn bestaande woningen gesloopt voor het plan van OMA. De noordelijke route gaat vervolgens langs de onlangs succesvol gerenoveerde probleemwijk Stedenwijk Noord, via stadsparken en wijken met particulier opdrachtgeverschap naar de dijk. Hier in het IJmeer komt in de toekomst Almere IJland. De drijvende woningen van architect Art Zaaijer laten zien hoe wonen op het water kan zijn. Over het water kijken we naar het Amsterdamse IJburg dat op nog geen steenworp afstand ligt.
De zuidelijke route leidt langs de Filmwijk (Bouwrai 1992) naar de zuidoever van het Weerwater. Het Weerwater is een groot recreatief binnenwater, ontstaan door de zandwinning die nodig was voor het bouwen van Almere Stad. Aan de zuidoever vormt de rijksweg A6 de grens met Almere Haven. De A6 zal binnenkort verbreed worden en MVRDV heeft haar ideeën gepresenteerd om de A6 te overkluizen voor een zuidelijke gedeelte van het centrum en een verbinding met Almere Haven. Verder naar het zuidoosten loopt de route door het bosgebied met stadsboerderij de Kemphaan en vervolgens naar het landelijke gebied waar in de toekomst Almere Oosterwold zal liggen.
De fietstocht laat treffend zien hoe divers Almere op dit moment eigenlijk is. Het is een stad in wording waarvan je de jaarringen duidelijk herkent. In haar presentatie onderzocht De Nood het fenomeen as in de stedenbouw. In het kader van het Jonge Monument denkt ze daarbij niet aan de monumentale Parijse as van Hausmann, maar eerder aan de provinciale grens tussen Groningen en Drenthe. Deze as is in het landschap bijna niet fysiek aanwezig, maar bestaat uit een koppeling van bijzondere momenten. En is daarmee ook nooit af. De as heeft de kans gekregen om in de tijd te groeien en zich te ontwikkelen. Dat is wat ik voor ogen heb met de Schaalsprongas, vertelt de Nood. Een groeiende verbinding tussen verleden, heden en toekomst.