Feature

Urbanismo Social, een Colombiaans concept vertaald naar de Curaçaose praktijk

Op initiatief van de faculteit Bouwkunde en Civiele Techniek van de University of Curaçao hebben studenten, vakgenoten, andere professionals en politici zich het afgelopen jaar verdiept in Urbanismo Social. Is dit concept bruikbaar voor Curaçao? En op welke wijze? Onlangs vond een driedaagse workshop plaats waarin voorlopige eerste antwoorden werden geformuleerd.

De overeenkomsten tussen Curaçao en Medellin (Colombia) zijn op het eerste oog gering: Medellin, een grote dichtbevolkte miljoenenstad, Curaçao, een klein dunbevolkt eiland. Op 7 vierkante kilometer Medellin wonen net zoveel mensen als op 444 vierkante kilometer Curaçao. Toch hebben Curaçao en Medellin elkaar gevonden. De Technische Faculteit van de University of Curacao organiseerde de afgelopen maanden een reeks activiteiten om Curaçao kennis te laten maken met Urbanismo Social. Urbanismo Social is een in Medellin ontwikkeld concept van stadsontwikkeling waarbij expliciet aandacht wordt besteed aan zowel infrastructurele als sociale aspecten om de leefbaarheid op buurt- en stedelijk niveau te verbeteren. De effecten van deze aanpak in Medellin zijn groot: criminaliteit is drastisch afgenomen, gevoelens van veiligheid zijn toegenomen, er zijn verbindingen gemaakt tussen de buitenwijken en het centrum door middel van de aanleg van metro’s en kabelbanen, en er zijn goed uitgeruste educatieve voorzieningen zoals bibliotheken en buurtcentra gerealiseerd.

De reeks activiteiten van de University of Curaçao startte in oktober 2010 met een studiereis naar Medellin voor medewerkers van de technische faculteit, studenten, architecten en kunstenaars. Voor de meeste deelnemers was deze reis een eyeopener, gelet op de bijna onbegrensde mogelijkheden, originele, creatieve en grootse aanpak in Medellin. De tweede activiteit in april 2011 richtte zich volledig op studenten Bouwkunde en Civiele techniek. In hun projectweek werkten zij aan een masterplan dicht bij huis: het terrein van de universiteit. Ze werkten daarbij samen met architectuurstudenten van de University of San Buenaventura uit Medellin en voerden een aantal interventies uit met Arquitectura Directa als uitdaging. Oftewel: met zo min mogelijk middelen een zo groot mogelijk effect bereiken. Het derde en laatste onderdeel van de reeks activiteiten was voor professionals uit het Curaçaose veld. Hiervoor kwamen twee professionals uit Medellin over: Alejandro Echeverri en Francesco Orsini. Beiden zijn architect stedenbouwkundige, werkzaam aan het Centro de Estudios Urbanos y Ambientales van de Universidad EAFIT in Medellin en nauw betrokken bij de opzet en realisatie van het concept Urbanismo Social.

De workshop werd bijgewoond door ongeveer 30 beleidsmakers en uitvoerders van verschillende overheidsdiensten en niet-gouvernementele organisaties op Curaçao. Het hoogtepunt van de driedaagse workshop was een technisch atelier onder leiding van de Colombiaanse gespreksleiders. Alejandro Echeverri startte met een analyse van probleemvelden op buurtniveau. In tegenstelling tot de situatie in Medellin is er op Curaçao sprake van een lage bevolkingsdichtheid, is het transportsysteem erg gebrekkig en zijn er weinig openbare plekken of voorzieningen ingericht waar bewoners samen kunnen komen. Vanuit een sociale invalshoek wordt de sociale cohesie op Curaçao als zwak beoordeeld, is het milieubewustzijn minimaal en is er een tekort aan arbeidsplaatsen en werkvoorzieningen. De derde invalshoek beschouwde de geconstateerde problemen vanuit een ecologische invalshoek: er is een gebrek aan groenvoorzieningen, veel lege plekken worden niet of slecht gebruikt en de vervuiling met name door de raffinaderij Isla is erg groot. Door Echeverri en zijn collega's zijn de probleemgebieden meteen vertaald naar kansen en mogelijkheden. Onvermijdelijk werd daarbij de Isla genoemd als belangrijk stragegisch element voor de toekomst van Curaçao. Echeverri benadrukte dat de keuzes die gemaakt worden ten aanzien van de toekomst van de olieraffinaderij Isla niet alleen van invloed zullen zijn op de ontwikkelingsmogelijkheden van het centrale hart van Curacao, maar mede bepalend voor de ontwikkelingsmogelijkheden van de buurten in de directe omgeving. Op kleinere schaal valt er verbetering te halen in het verantwoord benutten van leegstaande terreinen in de buurten. Zo zorgt het creëren van meer groenvoorzieningen voor meer schaduw, wat de leefkwaliteit van mensen in een tropisch klimaat onmiddellijk verbetert. Het feit dat het eiland een grote mediadichtheid van met name radiostations kent, biedt mogelijkheden voor het wijd verspreiden van ideeën. De grote waarde die op Curaçao gehecht wordt aan het instituut familie versterkt de mogelijkheden van slagen op het gebied van sociale vernieuwing. Kinderen kunnen helpen om veranderingen op gang te brengen; educatie en sociaal culturele activiteiten gericht op maatschappelijke verandering kunnen via kinderen doorsijpelen naar volwassenen.

Van de strategieën die aan het einde van de workshop werden voorgesteld, is het clusteren van buurten het meest concreet. De schaalgrootte van Curaçao maakt het onmogelijk en onnodig alle type voorzieningen op buurtniveau te realiseren. Door buurten met hetzelfde type problemen of vragen te bundelen kan buurtoverstijgend gewerkt worden zonder meteen naar algemeen beleid op eilandelijke schaal uit te wijken. De Colombiaanse experts stellen twee prioriteiten die het eerst opgepakt zouden moeten worden: het verbeteren van de gebieden tussen Willemstad en de toeristische regio ten oosten van de stad, en het verbeteren van de situatie in de wijken onder de rook van de olieraffinaderij. Vervolgens dient één voor één een buurt of regio aangepakt te worden vanuit de stad richting Westpunt.

Het estafettestokje ligt nu bij de Curaçaose overheid: hoe om te gaan met de uitkomsten uit deze interessante exercitie. Volgens de aanwezig minister Cooper (Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Ordening) is, ondanks zijn bedenkingen bij de keuze van een aantal pilotwijken en zijn twijfels over de toekomstvisie van de Isla, het estafettestokje reeds doorgegeven en is het de beurt aan het Plan Nashonal pa Desaroya Bario (het nationale buurtontwikkelingsplan waarmee de structurele problemen in achterstandsbuurten opgelost moeten gaan worden) om de nieuwe integrale wijkaanpak vorm te geven.
Inmiddels is de samenwerking tussen Medellin en Curaçao, naast een universitaire uitwisseling, uitgebreid met een samenwerking op regeringsniveau.
Afgelopen juli tekende minister president Gerrit Schotte in het kader van de integrale wijkaanpak met het stadsbestuur van Medellin een samenwerkingsovereenkomst in de vorm van een Memory of Understanding.