Opdracht voor een opdracht

De wedstrijd dient tenminste drie doelen. Ten eerste legt het de vinger op de nog steeds taaie en tijdrovende inschrijfprocedure, waarin eisen worden gesteld die niet per se relevant zijn voor de te leveren dienst. Ten tweede vraagt de wedstrijd aandacht voor het feit dat deze wijze van aanbesteden leidt tot een steeds kleiner wordende groep architectenbureaus die nog in staat is aan de inschrijfeisen te voldoen. Daarmee wordt het voor startende, middelgrote en kleine bureaus ook steeds lastiger een opdracht te verwerven. Daarmee dreigt niet alleen de architectuurproductie te verschralen, ook de basisgedachte van de Europese aanbesteding, namelijk het toegankelijker maken van de markt voor meer partijen, is er niet mee gediend. Ten derde beoogt de uitschrijver met de wedstrijd duidelijk te maken hoeveel geld er maatschappelijk verkwist wordt met deze aanbestedingsvorm. Gemiddeld vragen zeventig bureaus een aanbestedingsleidraad op en doen zo’n veertig daarvan daadwerkelijk mee om tot een selectie van vijf bureaus voor de volgende ronde en uiteindelijk één bureau te komen dat de opdracht verkrijgt. Een kwestie die eerder dit jaar door de BNA en de NLPB (de brancheorganisatie van projectmanagementbureaus) werd geagendeerd met het manifest Maatschappelijk Verantwoord Aanbesteden. Met 16 te volgen spelregels bij aanbestedingen werd duidelijk dat het niet de wetgeving is die een goedkope en efficiënte aanbesteding in de weg zit, maar dat de interpretatie van de aanbestedende dienst cruciaal is. De ambitie van de opdrachtgever bepaalt het resultaat, zoals ook Hilde Mulder (ICS) in het debat betoogde.

Onder de beste drie inzendingen was een prijzenpot van €21.500 te verdelen, uit te keren in ontwerpuren van pvanb. De eerste prijs à €15.000 is ongeveer het bedrag dat een architectenbureau gemiddeld kwijt is bij deelname aan een Europese aanbesteding.

Het verloop van de avond, georganiseerd in samenwerking met Platform GRAS en de Bouwsociëteit, had bij vlagen een even ludiek karakter als de inhoud van de wedstrijd. Na een korte introductie van de opgave werd duidelijk dat slechts drie van de driehonderd opdrachtgevers die de leidraad hadden ontvangen de handschoen hadden opgepakt. Indien streng de hand zou zijn gehouden aan de betaling van het inschrijfgeld van € 2,50, zouden er slechts twee inzendingen zijn geweest. Verlenging van de inschrijftermijn leverde een totaal van drie inzendingen op. Of dit lage aantal aan het ontbreken van concrete ontwerpopgaven, het gebrek aan goede ideeën voor een innovatieve vraagstelling of de taaiheid van de selectieleidraad lag werd niet duidelijk. Juist op punten waar een reguliere leidraad soms extreem bureaucratisch is liet pvanb de teugels bewust vieren. Zo werden geen (disproportionele) omzeteisen gesteld en hoefde men niet aan te tonen het kunstje van een opdracht verstrekken al eens te hebben vertoond, iedereen met de oprechte intentie tot uitvoering van een concrete opgave mocht meedoen. Ook werd beloofd het ingezonden materiaal dat niet gevraagd was, wel mee te nemen in de beoordeling, mits de informatie direct gerelateerd was aan het gevraagde materiaal en hiervan een zinvolle ondersteuning was.

Volgens de Raad van Advies, bestaande uit Dietmar Werner (directeur VolkerWessels), Fred Schoorl (directeur Bond Nederlandse Architecten), Maarten Schmitt (stadsstedenbouwer gemeente Leiden), Marc Calon (voorzitter Aedes), Bob van Reeth (GDA en voormalig Vlaams Bouwmeester) en Pieter van Wesemael (partner bij Inbo), liet het niveau van de drie inzendingen te wensen over. Het was zelfs zo laag dat een van de leden besloot verdere medewerking aan het project te staken en de uitschrijvers adviseerde hetzelfde te doen. De jury (pvanb architecten) heeft toch besloten de drie prijzen uit te reiken. Ten eerste om de positieve inzet te waarderen, ten tweede omdat de inzenders in een rol waren geplaatst die zij doorgaans niet spelen en ten derde omdat het bureau er wel brood in zag met de drie opgaven aan de slag te gaan. Nadat de jury zich had teruggetrokken en er in de zaal onder leiding van Patrick van der Klooster (AIR) een debat rondom het thema plaatsvond kringelde er witte rook de zaal in.

De eerste prijs ging naar Het Binnenste Buiten, een opgave voor de transformatie van een ambtswoning tot openbare functie en kantoren, ingediend door de Rijksuniversiteit Groningen. Tweede werd Novum 2011, een ontwerpopgave voor de huisvesting voor buitenlandse studenten boven een winkelpand in de binnenstad van Groningen, ingediend door RE-Z Ontwikkeling. En de derde prijs was voor Noord 41, een plan voor de sloop van een winkelpand voor nieuwbouw met gemengde functies, ingediend door Accolade. Het juryrapport onderstreepte nog eens het oordeel van de Raad van Advies. De opgaven werden niet origineel of uitdagend gevonden, de programma’s niet goed doordacht, de duurzaamheidambities laag en de relatie met de context mager. Extreem tolerant was de jury met de interpretatie van herbestemming in het plan voor de sloop van een winkelpand. Het enige dat daarin herbestemd werd was de locatie zelf. In plaats van het plan er in de eerste ronde uit te knikkeren, zoals bij elke architectenselectie zou zijn gebeurd, meldde de jury: “De inzending voldoet niet geheel aan de opgave van de prijsvraag, maar de keuze daarvoor is lekker eigenwijs.”
Een pleidooi voor meer openheid van geest bij selecties, maar ook een pragmatische zet van een architect die beseft dat hij zijn geld beter op deze wijze besteedt aan het verkrijgen van een mogelijke opdracht dan dat hij het in de put van de aanbestedingen ziet verdwijnen.