Nieuws

Archiprix 2011 genomineerd: fabricA

FabricA, het afstudeerplan van Marrit Winkeler, is in eerste plaats een visie op stedelijkheid en hoge dichtheid in het bestaand stedelijk weefsel van Arnhem, uitgewerkt in een plan voor een grootschalig atelierverzamelgebouw.

Verdichting neemt de druk op de rurale gebieden weg, maakt het openbaar vervoer aantrekkelijker en zorgt voor een grote verscheidenheid aan stedelijk programma op loopafstand. De titel fabricA is een samentrekking van het Engelse ‘fabric’, weefsel, en het Italiaanse/Latijnse ‘fabrica’ dat fabriek of werkplaats betekent. Deze titel vat het resultaat van het afstudeerproject grotendeels samen. Werkplaats staat letterlijk voor werkplaats en figuurlijk voor het atelierverzamelgebouw en de starterswoningen die zijn ontworpen. Weefsel staat voor de verweving van deze gebouwen met hun omgeving, de verweving van de gebouwen onderling, het stegennetwerk en de programmatische verweving.

FabricA is een ontwerpend onderzoek naar antwoorden op de vraag: hoe kan een ontwerp van zeer hoge dichtheid ingepast worden in bestaand stedelijk weefsel? Ik ga ervan uit dat het ontwerpen in hoge dichtheid binnen bestaand weefsel alleen werkt als het ontwerp een positieve bijdrage levert aan de directe omgeving. Deze bijdrage is zowel sociaaleconomisch, morfologisch en sociaallogistiek van aard. Voor de gekozen locatie geldt dat het bestaande (rommelige) weefsel verdicht moet worden zonder zijn identiteit te verliezen en dat de bestaande kwaliteiten van deze locatie dus in het nieuwe plan terug te vinden moeten zijn. De nieuwe bebouwing is daarom geplaatst tegen, tussen, om en over de bestaande bebouwing. De kleinschaligheid blijft ondanks de hoge dichtheid behouden, en de stegen die ontstaan beschikken over dezelfde kwaliteiten als de voormalige leegte (autonomie, vrijheid, marge, ‘verborgen’, speelruimte).

Uit mijn analyses van de locatie blijkt dat een informeel cultureel programma het beste past, zowel in morfologisch als economisch en sociaal opzicht. In het onderzoek dat Arnhem in 2006 liet uitvoeren om haar potentie als ‘creatieve stad’ in beeld te krijgen, wordt mijn projectlocatie aangewezen als één van de kansrijke creatieve milieus rondom de binnenstad. Dit onderbouwt mijn plan voor een (vernieuwend concept voor een) grootschalig atelierverzamelgebouw met goedkope woonruimte voor starters en (oud)kunstacademiestudenten.
Een levendige stad laat ruimte aan eigen initiatieven, veranderlijkheid en toe-eigening. De vraag is of je dit kunt ontwerpen, of dat dit aan het toeval moet worden overgelaten. Mijn stelling is dat ruimte naar gelang de omstandigheden moet kunnen worden ingenomen of teruggegeven. Een voorbeeld van deze ambiguïteit is het economische en commerciële gebruik van de favela, zowel in het publieke als in het private domein. Daar worden straten, kamers en trappen ingenomen door (tijdelijke) werkplaatsen en winkels. Er heerst een grote mate van onbepaaldheid en ongeplandheid. Gebrek aan regulering van bovenaf geeft bewoners de vrijheid om zich een ruimte toe te eigenen of deze even in beslag te nemen.

Gelukkig kan een architect niet het gedrag van mensen ontwerpen. Mensen kunnen wel verleid worden tot het zich toe-eigenen en in gebruik nemen van de openbare ruimte. Deze verleiding kent voor mij meerdere gedaantes: verleiding op afstand (nieuwsgierigheid naar het onbereikbare) en verleiding door nabijheid (‘gedwongen’ intimiteit heft de grens tussen subject en object tijdelijk op en zorgt voor een intieme relatie). Ik gebruik de begrippen ‘dérive’ en ‘détournement’ om een extra component aan verleiding toe te voegen; met de dérive de verleiding tot dwalen, ontdekken en spelen, en met détournement de voorwaarde daarvoor.
Het creatieve programma levert een bijdrage aan het (ver)leiden tot het in gebruik nemen van ruimte. Door dit programma over vier gebouwen te verspreiden zorg ik voor een actieve rol van de openbare ruimte; het programma omvat nu de onderliggende sociale en functionele structuren. Het stegennetwerk geeft vorm aan het stedelijk leven onder hoge druk die de steeg tot een bijzondere vorm van de straat maakt. Hier vervaagt de grens tussen interieur en exterieur, zodat de steeg deel uit gaat maken van de bebouwing.
fabricA is een experimenteel ontwerp dat meerdere thema’s verweeft en versteent in een labyrintisch stegennetwerk en een viertal gebouwen in de binnenstad van Arnhem. Het ontwerp levert niet ondanks, maar dankzij de hoge dichtheid een bijdrage aan de omgeving.

naam
Marrit Winkeler

opleiding / studierichting
TU Eindhoven / architectuur

mentoren
Ton Venhoeven, Gijs Wallis de Vries, Jacob Voorthuis