Feature

Bij nader inzien: Pruit-Igoe

Pruitt-Igoe Now: The Unmentioned Landscape is een prijsvraag voor de herontwikkeling van het braakliggende landschap van Pruitt-Igoe. Wat was Pruitt-Igoe ook al weer? Bekend zijn de foto’s van de witte gebouwen die met een springlading de dood van de moderne architectuur inluidde – nu veertig jaar geleden in 1972 Saint Louis USA.

Als architect, of zelfs als student al, hebben we wel eens van de dood van de Moderne Architectuur gehoord. Architectuurhistoricus Charles Jencks gebruikte deze formulering in zijn boek The Language of Post Modern Architecture (1977) in relatie tot de destructie van de eerste modernistische gebouwen. Het ontwerp van architect Minoru Yamasaki, dat vernoemd werd naar twee locale helden, Wendell O. Pruit een gevechtspiloot uit WWII en William L. Igoe een voormalige US congreslid, werd amper twintig jaar na de oplevering alweer gesloopt. Slopen was zo ongeveer de enige optie – circa 80% van de woningen stond leeg, vele ramen waren al dichtgetimmerd en het gebied was een bron van zorgen en ellende vanwege de criminaliteit en onveiligheid. De moderne architectuur had gefaald, het had juist niet gezorgd voor een schone en veilige woonomgeving.

Klopt dit verhaal of zat er meer achter? De prijsvraag vormde een mooie kans om eens dieper de achtergrond in te duiken en te onderzoeken wat de werkelijke reden waren voor de teloorgang van de Pruitt-Igoe-gebouwen. Een tip van de sluier kan hier al gegeven worden: Pruitt-Igoe was het verkeerde gebouw op het verkeerde moment op de verkeerde plek.

Op haar piek leefden in de jaren 1950 ruim 800.000 mensen in Saint Louis, maar de stad vertoonde toen al tekenen van verval. Vanaf de jaren 50 trok een groot deel van de blanke middenklasse weg en vestigde zich aan de randen van de stad of in kleinere dorpen buiten Saint Louis (Missouri). De zogenoemde white flight* zorgde voor een leegstroom van de stad die zich tot op de dag van vandaag voortzet. Er worden meerdere oorzaken genoemd voor de migratiegolf van de blanke middenklasse naar de buitenwijken, maar voor de white flight in Saint Louis was de voornaamste reden raciaal. Na de Tweede Wereld Oorlog kregen zwarte Amerikanen meer vrijheden. Wetten die raciaal gescheiden wijken en scholen toelieten werden afgeschaft (1954) en zwarte Amerikanen op zoek naar werk trokken van het land naar de stad. De blanke middenklasse voelde de druk van de overvolle stad en de toenemende minderheden en trokken weg. De leeggekomen huizen van de middeninkomens werden ingenomen door de lagere inkomens en er kwam zelfs leegstand. Met de toenemende leegstand en criminaliteit in de stad trokken ook de lagere inkomens weg en daalde het bewoners aantal van 1950 tot 1970 met 23%. Om het tij te keren besloten de bestuurders van de stad onder leiding van burgemeester Joseph Darst de ontstane sloppenwijken te vervangen door een nieuw project met hoogbouw, nieuwe parken en winkels. Deze van boven af gedirigeerde impuls zou de stad weer voorzien van nieuwe inkomsten, nieuwe bewoners met kinderen en een hernieuwde opgeruimde en veilige stad.

Vanaf die beslissing is het verhaal bekend. In 1955 werd het ontwerp van Yamasaki opgeleverd, maar na een korte opleving waren de gebouwen eind jaren 60 voor het overgrote deel verlaten en was het een wijk vol criminaliteit en geweld. In 1972 werd het complex 17 jaar na zijn oprichting gesloopt.
Vooruit naar 2012, naar de prijsvraag Pruitt-Igoe Now. Met een blik van Google Earth ligt het terrein, behalve een stuk waar een nieuwe school is gebouwd, er ongebruikt en verlaten bij. Volledig overwoekerd door inheemse bomen met hier en daar nog wat puinhopen en een overgebleven transformatorhuisje is er nog maar weinig dat aan de elf verdieping hoge gebouwen doet denken. Iets uitgezoomd valt de omgeving buiten Pruitt-Igoe op: lege kavels of kavels met een enkel huisje waar er wel vijftig zouden kunnen staan. De leegloop heeft doorgezet. De criminaliteit is tot een minimum afgenomen door een gebrek aan mensen; zelfs de criminelen zijn weggetrokken. Google Street View laat hetzelfde zien: volkomen desolate kavels, lege straten met een enkele snel passerende auto. Het lot van Pruitt-Igoe was bij de oplevering al bepaald. Het ging voorbij aan de onderliggende problemen waar de stad mee te maken had en bood hieraan geen antwoord. Met het simpelweg schoonvegen en opnieuw beginnen kwamen de problemen net zo gemakkelijk en versterkt weer terug.

Hoe nu verder met het gebied? Met de prijsvraag komt er in elk geval weer een stortvloed van ideeën om de impasse te doorbreken. Het stilzwijgen van The Unmentioned Landscape van Pruitt-Igoe is hier in elk geval mee doorbroken.