Nieuws

Ambassade in Amman gaat voor goud

Rond Koninginnendag is de nieuwe Nederlandse Ambassade in Amman, Jordanië, officieel geopend. De Directie Huisvesting en Facilitaire zaken (DHF) van het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft duurzaamheid hoog in het vaandel. De architectenkeuze viel daarom op het bureau van Rudy Uytenhaak. De ambitie was groot: het eerste LEED gecertificeerde gebouw in Jordanië. Dat is op zichzelf al een hele prestatie, Zilver is zeker, maar uiteindelijk gaat men zelfs voor het Goudmerk.

LEED (Leadership in Energy en Environmental Design) richt zich, in vergelijking met het Nederlandse Duurzaam Bouwen, ook op duurzame kavelinrichting, water- en energie-efficiënte, materiaalgebruik en kwaliteit van de binnenlucht. Bij het ontwerp voor de ambassade in Amman vormen uitgangspunten als de integratie van een bestaande villa, het aardbevingsrisico, een hoogwaardige isolatie, de architectonische inzet van zonwering, de veiligheidsaspecten die de bouw van een Ambassade met zich meebrengen, en de beperkte mogelijkheden van de lokaal gangbare bouwtechnieken bij elkaar een uitdagende opgave om het LEED Goudlabel te behalen.

De duurzaamheidsaspecten zijn uitgewerkt voor efficiënt energiegebruik, waterbesparing en recycling. Voor de materialisering zijn zoveel mogelijk lokaal gangbare technieken gebruikt. Het architectonische concept en de bouwtechniek zijn ingezet om de koel- en verwarmingslast zo laag mogelijk te houden. Daglicht is het uitgangpunt voor de verlichting. Echter niet alle in Nederland gangbare duurzaamheids aspecten konden worden uitgewerkt, zo bleek tijdens de uitvoeing de aanpak van ‘koudebruggen’ voor de lokale bouwers nog een brug te ver.

De eerste duurzame beslissing in het gehele nieuwbouwproject was het hergebruik van de bestaande villa die zich op het kavel bevond dat was aangekocht voor nieuwbouw van de uit zijn jasje gegroeide Nederlandse kanselarij. Om het totale programma voldoende ruimte te geven heeft de villa een extra verdieping gekregen. Deze is groter dan de begane grond en dit is ingezet om schaduw te werpen op de zuidgevel van de bestaande voorgevel.
Na constructief vooronderzoek bleek dat de bestaande villa met een extra verdieping niet aardbevingbestendig zou zijn. De benodigde extra draagconstructie is niet verstopt, maar tot een imposante voorgevel verwerkt in de vorm van een galerij van met natuursteen beklede kolommen. Deze colonnade vorm niet alleen een referentie aan de rijke architectonische oudheid van Jordanië achtergelaten door de Grieken, Romeinen en Nabateeers, het geeft de representatieve functie van de Ambassade tevens een gastvrije uitstraling. De kolommen dragen ook bij aan een aangenamere verblijfsruimte door de schaduwrijke zone ter plaatse van de hoofdentree.

De zwaarte van de steen vindt zijn tegenwicht in de lichtheid van de zonwering. Deze tussen de kolommen gespannen doeken refereren aan de traditionele bedoeïenentent. ‘Zeilen in de wind’ zou ook een goede metafoor zijn. Een mooie poëtische integratie van culturen voor een zeer functioneel element. De functie van de zonwering aan de voor- en zijgevel en op het dak is het verhinderen direkte zoninstraling in de hete zomers van Amman. En in de winter, met een lagere zonnestand, komt de zonnewarmte toch binnen, en dat bespaart op de verwarmingsbehoefte.

Door de zonnewering kan de voorgevel van de nieuwe tweede verdieping transparant blijven. De representatieve kantoren erachter genieten een wijds uitzicht en zijn royaal voorzien van daglicht, zodat een energiebesparing op de verlichting kan worden bereikt. De flexibele bureauverlichting draagt daar ook aan bij. Het verlichtingsniveau dat voor het bureaublad nodig is wordt zo alleen daar geleverd waar het nodig is, bijvoorbeeld als daglicht niet meer voldoende is.

Om daglicht tot diep in het gebouw te brengen is de bestaande villa als het ware uitgeholt, dit is uitgevoerd als een centrale hal die de ruimtelijke verbinding maakt  tussen de beiden verdiepingen. De glazen overkapping van de hal kan op warme dagen opengezet worden om de warmte te laten ontsnappen, en om de interne ventilatie te bevorderen. Een referentie aan de klassieke binnenhof van traditionele Arabische gebouwen.

Een voorbeeld van het volgen van de lokale bouwtechniek is het gebruik van natuursteen als gevelbekleding. Een gelukkige keuze, want de nieuwe natuursteen sluit prachtig aan bij het bestaande gebouw en is nauwgezet uitgewerkt, kenmerkend voor de gebouwen van Uytenhaak. De mechanische bevestiging maakt hergebruik van de natuursteen mogelijk. Dit was een nieuw concept voor de Jordaanse aannemer.

De ruimte tussen het bestaande pand en de “zwevende” nieuwe verdieping is gebruikt om de koelinstallatie te herbergen. De gevel tussen de beide vloeren is ‘open’ gehouden met roosterwerk, die architectonisch meer als een grote schaduwvoeg werkt. Via deze ‘voeg’ is koeling door nachtventilatie mogelijk.
De uitwerking van de installatietechniek draagt verder bij tot verlaging van de energieconsumptie. De zonnecollectoren op de carport zorgen voor het grootste deel van de warmwatervoorziening voor de verwarming. Het zwembad van de voormalige villa is ingezet als warmte- of koudeopslag, al naar gelang het seizoen. De bestaande warmtepomp van de oude ambassade is hergebruikt in het nieuwe gebouw. PV-zonnepanelen op het dak leveren 12% van de benodigde electriciteitcapaciteit van het gebouw, voldoende om alle de computers in het gebouw te laten draaien.
De duurzaamheidsaspecten zijn doorgewerkt tot in de meubilering die geleverd is door Gispen met het EMAS certificaat, dat garant staat voor een milieuvriendelijke productie van het geleverde product.

Waterbesparing levert ook punten op in LEED en is essentieel voor Jordanië dat een van de ‘waterarmste’ landen ter wereld is. Het watergebruik van het gebouw is gereduceerd met 32%, deels door het gebruik van waterbesparende kranen en toiletreservoirs met minimale doorspoelcapaciteit. De grootste winst wordt echter gehaald door alleen regenwater te gebruiken voor de irrigatie van de tuin. Het regenwater wordt in het regenseizoen opgevangen en voor gebruik in de zomer opgeslagen in twee watertanks in de voortuin. Om de waterbehoefte te beperken is de tuin optimaal beplant met inheemse bomen en planten die een minimum aan water nodig hebben als ze eenmaal goed geworteld zijn. De voortuin is ingericht op de representative functie van de ambassade en refereert aan het kenmerkende ‘wadi landschap’ van Jordanie, met in het centrale midden een de sinaasappel boom voor de appeltjes van oranje.

Het resultaat is niet alleen een prachtige ambassade en een prettige, met finesse gedetailleerde werkplek, maar door alle uitgekiende duurzaamheidsaspecten tevens een gebouw dat op dit moment slechts drie punten verwijderd is van het Goudmerk in de LEED certificering. Wie weet worden die laatset puntjes ook nog gehaald, in elk geval is het al een hele prestatie om het eerste gebouw in Jordanie te zijn met dit duurzaamheidskeurmerk.
Nederlandse Architectuur laat zich van zijn beste kant zien en zet een duurzaamheidstandaard uit over de grens. Elf Mabrook* !