Recensie

TRACK, kunstspoor door Gent

Gedurende de zomermaanden wordt de binnenstad van Gent gekenmerkt door een spoor van kunst. Met ruim veertig werken manifesteert de groots opgezette kunstmanifestatie TRACK zich grotendeels in de publieke ruimte. Bewoners en bezoekers van Gent worden zo uitgedaagd om een verkenningstocht door de stad te maken. Hierbij staan interactie, reflectie tot de hedendaagse stad en onverwachte ontmoetingen centraal. TRACK is nog tot en met 16 september te bezoeken in Gent.

Om dit bijzondere kunstspoor te realiseren vroegen Philippe Van Cauteren en Mirjam Varadinis, curatoren van S.M.A.K., het Gents museum voor hedendaagse kunst, een internationale groep kunstenaars een werk te maken voor een specifieke locatie in de Gentse binnenstad. De werken zijn vervolgens geclusterd in zes verschillende zones, waarbij ieder cluster een eigen thema mee kreeg: mobiliteit, religie, migratie, economie, taal en wetenschap. Deze thema’s zijn met elkaar verbonden door het hoofdthema ‘veranderingen in de stad’, dat als een rode draad door de tentoonstelling loopt. Het doel van TRACK is dan ook niet zozeer de stad te verfraaien, maar om een kritische reflectie op de stad van vandaag te genereren. Hiermee toont Gent zich op een nieuwe manier aan haar bewoners en bezoekers, en is zij voor één keer niet enkel de gepolijste historische stad, maar wordt de bezoeker uitgedaagd om ook de ruwe kantjes van de stad te ontdekken.

De ideale manier om het kunstspoor te volgen is per fiets. Op verschillende locaties bevinden zich informatiekiosken en fietsverhuurpunten, vanwaar men gewapend met een kaart en ‘TRACK-app’ op weg kan gaan. Deze app voor de smartphone is een handige kaart gekoppeld aan gps, waardoor verdwalen tijdens de fietstocht vrijwel onmogelijk is.. Een goede locatie om te starten is het cluster Citadel, waar zich het S.M.A.K. bevindt en tevens de grootste concentratie kunstwerken. In het museum is onder meer een grote installatie in hout te zien van Tobias Putrih. Zijn functionele en onderling combineerbare modules in hout vormen het meubilair van de TRACK ontmoetingsruimte.

In het Citadelpark direct achter het museum exposeren verschillende kunstenaars die zich hebben laten inspireren door de ‘kunstmatige’ natuurlijke omgeving van het park. Een leuk voorbeeld hiervan is de sprookjesachtige glazen vitrinetafel van het Deense duo Elmgreen & Dragset, waarin ‘gevallen boomblad’ wordt geëxposeerd. Dit werk refereert aan het artificiële en gecultiveerde van onze omgeving, die we tot in de puntjes wensen te organiseren. Even verderop wordt de bezoeker geconfronteerd met tientallen natuurstenen grafzerken, waarop de namen van bekende kunstmusea in binnen- en buitenland zijn gegraveerd. De Gentse kunstenaar Leo Copers uit hiermee zijn ongenoegen over de recente transformatie van het museum ‘van een stil mausoleum tot een pretpark voor massaparticipatie’. Dit opvallende werk levert een vervreemdend beeld en trekt daardoor vrijwel automatisch de aandacht van bezoekers en toevallige passanten.

Vanaf het Citadelpark vervolgt het kunstspoor zich noordwaarts richting de binnenstad, waarbij het cluster Blandijn wordt doorkruist. In de wijngaard van de Sint-Pietersabdij bevindt zich het meest imponerende kunstwerk van de route. Massimo Bartolini toverde de wijngaard om tot een openluchtbibliotheek door er een enorme boekenkast te construeren. De langwerpige boekenkasten liggen in een verdiept veld en zijn zo vanuit vogelperspectief te bewonderen. De bezoeker wordt uitgenodigd af te dalen en door de gangpaden te dwalen, op zoek naar zijn favoriete boek. Tegen een kleine donatie is het boek mee te nemen  – uiteraard ten gunste van het goede doel. De sterke interactie tussen de installatie en de bezoeker maakt dit werk van Bartolini zeer krachtig.

Bij het vervolgen van de fietstocht komt men langs de Muinkschelde. Hier bevónd zich, op een braakliggend terrein, het meest besproken kunstwerk van TRACK. Een grote heliumballon in de vorm van een rots met daarop een replica van het kasteel Vooruit – in de jaren zeventig een bolwerk van de arbeidersklassen – zweefde hier tot voor kort boven de stad. De Turkse kunstenaar Ahmet Ögüt inspireerde zijn surrealistische creatie op René Magritte’s werk Le Chateau des Pyrénées uit 1961. Helaas is het werk ten prooi gevallen aan vandalisme, het is letterlijk uit de lucht geschoten. Na het werk enkele malen tevergeefs gerepareerd te hebben heeft de organisatie besloten het blijvend uit de tentoonstelling te halen. Erg jammer want het kunstwerk was door zijn grote zichtbaarheid in de stad zeer symbolisch voor de tentoonstelling.

Heel bijzonder is het werk van Tadashi Kawamata. Deze Japanse kunstenaar construeerde middenin het drukke verkeersknooppunt Gent-Dampoort een serie sloophouten krotwoningen tegen de binnenkant van een waterbekken. Het werk is te bezichtigen vanaf twee hoge steigertrappen die speciaal voor TRACK geconstrueerd zijn. Van hieruit ziet men hoe de krotwoningen aan het roerloze water liggen, terwijl boven hen het nietsvermoedende verkeer verder raast. Dit beeld geeft op sterke wijze de confrontatie weer tussen het wereldwijde armoedeprobleem en het hectische stadsleven waarin geen tijd is om daarbij stil te staan. Deze sterke installatie beantwoordt dan ook zeker aan het doel van de tentoonstelling – het roept op tot nadenken over de hedendaagse stad.

Voor wie de speurtocht per fiets nog niet genoeg is, biedt het Macharius cluster de mogelijkheid om al wandelend door de buurt te dwalen op zoek naar abstracte krijttekeningen. Gedurende het TRACK evenement laat de Nederlandse kunstenaar Bart Lodewijks zijn handtekening achter in de wijk Dok Zuid. Op muren van woningen, in smalle steegjes en op ruimtelijke objecten verschijnen gedurende de expositie expressieve tekeningen die de buurtbewoners uitnodigen om op een andere manier naar hun omgeving te kijken. Lodewijks´ tekeningen vestigen hiermee de aandacht op dingen en plekken die de bewoners wellicht al jarenlang voor lief nemen. Op deze manier nodigt hij ze uit om hun vertrouwde omgeving opnieuw te analyseren en aandachtig in zich op te nemen. Lodewijks’ werk sluit daarmee perfect aan bij de TRACK-gedachte van locale en tijdelijke kunstintegraties.

In het noordelijke cluster bevinden zich enkele minder overtuigende werken. Uitzondering hierop is het ‘boomhuis’ van Benjamin Verdonck. Hij inspireerde zijn creatie op een in baksteen opgetrokken buurthuis met een kleine tuin, waarin zich een grote, eeuwenoude boom bevindt. Voor zijn boomhuis nam hij een uitsnede van het buurthuis en creëerde hij een een-op-een kopie, die hij vervolgens in de boom plaatste. Het resultaat is een sterk surrealistisch beeld dat zeker een bezoek waard is.

In het hart van Gent bevindt zich langs de rivier de Leie een werk van Mekhitar Garabedian. Tegen de gevel van het oude Vleeshuis staat in Hollywood-achtige letters ‘Search and Destroy’ geschreven. Dit postmoderne werk verwijst naar een term uit de Vietnamoorlog en refereert aan de manier waarop een breuk uit het verleden altijd het heden blijft bestoken. Voor wie deze achtergrondinformatie niet kent zal de negatieve klank van de woorden een vreemde gewaarwording zijn, in het verder zo vriendelijk ogende hart van de historische stad.

Concluderend is TRACK vooral een zeer originele manier om Gent te leren kennen. Hoewel niet alle werken even overtuigend zijn, is men er zeker in geslaagd om de beloofde ‘onverwachte ontmoetingen’ tot stand te brengen. De werken zijn inderdaad confronterend te noemen en zetten aan tot nadenken over het beeld van de hedendaagse stad. Dit wordt vooral bereikt door de aandacht te vestigen op plekken waar men normaal gesproken gedachteloos aan voorbij gaat. Er zijn echter ook enkele minpuntjes te bespeuren aan de organisatie van het kunstspoor. Zo is de route – ondanks de handige app – niet altijd even gemakkelijk te volgen en blijken sommige werken in de praktijk onvindbaar.  Dit komt mede doordat op de kaart geen duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen permanente werken en performances. Daarnaast zijn enkele werken al uit de route verwijderd of naar binnen verplaatst. Het is dan ook raadzaam om van te voren het boekje te raadplegen.