Recensie

Gemeenschap en kruisbestuiving in afzondering: het nieuwe Amsterdam University College op het Science Park

Een aantal weken geleden werd de nieuwe thuisbasis van het Amsterdam University College geopend; een samenwerking tussen de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit waarbij een Liberal Arts en Science programma worden gecombineerd. Het AUC biedt onderdak aan een internationale studentengemeenschap die deze ambitieuze universitaire opleiding volgen. In het door Mecanoo architecten ontworpen gebouw bevinden zich onder andere leslokalen, een bibliotheek en een kantine.

Amsterdam University College / Mecanoo / foto Christian Richters

Het in- en exterieur van het AUC representeren het idee van een geborgen thuis voor de veelal buitenlandse studenten. In het exterieur wordt dit geborgen thuis verbeeld door de warme bruine kleur van de cortstalen gevelbekleding, het vriendelijk ogende sedum op het dak en de dak- en gevelvorm zijn een gestileerde vergroting van een archetype Hollands huis. Door de daken diagonaal te knikken, poogt de architect in het gebouw de sfeer van een reusachtige zolderkamer te creëren.
De indeling van het gebouw is gericht op interactie. Met veel gemeenschappelijke ruimtes en een grote centrale trappartij die alle delen van het gebouw verbindt, wordt de indruk van connectiviteit gewekt. Ook zijn er grote ramen aanwezig die zicht bieden op de nu nog kale vlakte van het omgelegen Science Park.
Een knusse huiskamer is het AUC echter niet geworden. Het gebouw is met betonnen muren erg kil en de zichtbare installatiebuizen geven het geheel een onafgewerkte indruk. Het open plan is een opmerkelijke keuze: een groot deel van de werkplekken staat in open verbinding met de rest van het gebouw. Zelfs op rustige momenten als er weinig studenten in het gebouw aanwezig zijn, is het er niet bepaald stil. De open verbinding met de kantine is hier slechts één oorzaak van; ren beter geslaagd element is de piano, als er wordt gespeeld is de muziek door het hele gebouw te horen en wordt de kilte even vervangen door een gemoedelijke sfeer.

Het AUC is gelegen aan de zuidelijke entree van het Science Park: een voormalig landbouwgebied aan de rand van Amsterdam Oost Watergraafsmeer, dat door toedoen van een spoorweg en een ringvaart geografisch geïsoleerd is van de rest van de stad. De UvA heeft dit gebied tien jaar geleden samen met de gemeente Amsterdam en het NWO aangekocht om het te ontwikkelen als ‘locatie waar onderwijs, onderzoek en ondernemen samenkomen.’ En zo geschiedde. In 2009 werden het sportcomplex en de faculteiten Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica (door Rudy Uytenhaak, Herman Hertzberger en Meyer & Van Schooten) in gebruik genomen. Tussen deze reusachtige gebouwen en open vlakten lijkt het AUC werkelijk een lieflijk huisje.

Belangrijk doel van het Science Park is kruisbestuiving; hier wordt mee bedoeld dat ontmoetingen tussen onderzoekers, ondernemers en studenten kennisuitwisseling dient te stimuleren. Deze ambitie werd verbeeld in het masterplan dat KCAP en Karres & Brands in 2003 maakte voor het Science Park. Naast ruimte voor de universiteit zijn ook bedrijven, residentiële onderkomens én semi-publieke ontmoetingsplekken ingetekend. Het Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica, het Centrum Wiskunde & Informatica en het Nationaal Instituut voor Subatomaire Fysica zijn gerealiseerde voorbeelden van deze ambitie, even als een groot aantal studenten- en koopwoningen, en nu dus ook Mecanoo’s AUC.
De keuze om wonen en werken te combineren om een dynamische omgeving te creëren heeft potentie, maar de plannen laten weinig ruimte zien voor aspecten die bijdragen aan een gerieflijke woonomgeving, zoals winkels, restaurants en bars. Dit wordt bevestigd door de opmerkelijke afwezigheid van bijvoorbeeld een supermarkt en eetgelegenheden op het Science Park. Hierdoor zijn alle studenten en professionals aangewezen op interne bedrijfshoreca of de klassieke broodtrommel. Logisch gevolg is dat ontmoetingen alleen binnen de eilandjes van de eigen werkomgeving plaats vinden, dit in tegenstelling tot de gestelde doelen.

Hoewel het Science Park vrij geïsoleerd en ook vrij ver van het stadscentrum en andere locaties van de UvA en VU ligt, is het goed bereikbaar. In 2009 werd een NS-station geopend, meerdere buslijnen doen het Science Park aan, er is een rechtstreekse (fiets)verbinding met IJburg en Watergraafsmeer, en het kennispark ligt ook nabij de A10. Allemaal positief, maar toch doen deze infrastructurele aspecten meer denken aan een bedrijventerrein – goed bereikbaar voor forens en zakenpartner – dan aan een bruisend gebied waar ontmoeting en kruisbestuiving centraal staat. De schaal van, en ruimte tussen de gebouwen zorgt er nu nog voor dat stedelijke condities afwezig zijn, er rijden nog net geen golfkarretjes over de uitgestrekte vlakte.

Het is dan ook opmerkelijk dat het AUC het Science Park heeft gekozen om haar studenten te huisvesten en te onderwijzen. Als we de situatie vergelijken met overeenkomstige onderwijsvormen in andere steden – de University Colleges van Utrecht, Middelbrug, Maastricht, Leiden (in Den Haag) en in de nabije toekomst ook Rotterdam – wordt duidelijk dat deze allemaal midden in de stad zijn gelegen. Het universiteitscomplex van Utrecht (Uithof) ligt buiten de stad, maar heeft het University College richting het centrum, in een oude legerkazerne, ondergebracht. In Rotterdam is een van de problemen van de binnenstad de afwezigheid van de studenten die het centrum van meer levendigheid zouden moeten voorzien. Campus Woudestein is gelegen aan de rand van de stad, naast bedrijventerreinen en snelweg. Het nieuwe University College Rotterdam wordt gehuisvest in het voormalige Onderwijsmuseum aan de Nieuwemarkt. De keuze voor deze locatie is ingegeven met het idee om studenten naar het centrum van de stad te brengen. Ook in Den Haag zal het nieuwe onderkomen van het University College gehuisvest worden in een gerenoveerd pand midden in de stad: op loopafstand van Het Plein, achter de Academie (KABK) en naast de Schouwburg.

Het is niet ondenkbaar dat de hoge prijzen in de binnenstad van Amsterdam de universiteiten hebben doen besluiten voor het Science Park te kiezen. Het kan ook aan de leeftijd van het initiële plan liggen, deze stamt namelijk uit de jaren ’90 en is (logischerwijs) verouderd als het gaat over de interactie tussen stad, student en universiteit, en suburbane centralisatie van academische activiteiten. De mogelijke reden die aan het besluit ten grondslag liggen zijn te benoemen, maar het gaat ver om studenten uit het centrum weg te halen en in een afgelegen gebied zonder supermarkt of serieuze horeca te plaatsen. Dit doet niets af aan Mecanoo’s nieuwe AUC gebouw, is het vooral vervelend voor de (buitenlandse) student die in deze desolate omgeving moet verblijven.