Groen is het antwoord maar wat was de vraag? Tijdens de conferentie Growing Green Cities in Venlo kwamen de voorstanders van de groene stad aan het woord. Een groene stad is een stad waarin rood (de gebouwde omgeving) en groen (het omliggende landschap) in elkaar overgaan. Een groene stad is gezond, produceert voedsel, verbetert de waterhuishouding, levert energie en vergroot de biodiversiteit aldus zijn promotors. Maar hoe zit dat precies?
De conferentie stond in het teken van de ondertekening van het convenant rondom de Floriade Almere 2022. Growing green staat voor de kerntaak van Nederlandse tuinbouwsector en de Green city voor het stadsconcept wat Almere nastreeft. Samengevoegd verklaart het de titel van de conferentie Growing Green Cities.
De Floriade heeft tot doel de laatste ontwikkelingen in de agrocultuurindustrie aan het grote publiek te presenteren. Door een brand in een nabijgelegen recyclingfabriek werd het expoterrein en de conferentie voortijdig afgebroken. Het geplande bezoek aan de Floriade ging niet door zodat niet beoordeeld kon worden of Venlo 2012 er ook daadwerkelijk in geslaagd is om de laatste stand van zaken in de agroindustrie op een aantrekkelijke manier te presenteren.
Ruim een week na de conferentie maakte de Nederlandse Tuinbouwraad bekend dat Almere de Floriade in 2022 mag organiseren. Het consortium Almere Floriade 2022 won van de concurrentie uit Boskoop, Groningen en Amsterdam-Oost. Het spectaculaire ontwerp van MVRDV, dat tijdens de conferentie door Winy Maas werd gepresenteerd, heeft daar zeker toe bijgedragen. Het voorstel van MVRDV bestaat uit een glooiend tapijt over de A2 tot aan het Weerwater tegenover het stadshart van Almere. Een patchwork waarvan in elk vak een plantsoort centraal staat. Van de A van Azelea tot de Z van Zenobia. Met een aansprekende eenvoud lijkt het een plan waar veel te beleven valt. Het plan voor de Floriade 2022 in Almere kent een grote diversiteit en dus ook biodiversiteit zo werd door de ontwerper gesteld. Maar is dat ook zo? Dier en plant zijn onderling afhankelijk en gedijen in biotopen. Diversiteit is niet per definitie ook biodiversiteit. Wat de tekeningen suggereren is toch vooral een archipel van monoculturen waarvoor veel tuinmannen nodig zijn. Hopelijk zullen de ontwerpers en experts aandacht besteden aan maatregelen die biodiversiteit daadwerkelijk versterken.
Bij het streven naar een grotere biodiversiteit komt een interessant dilemma naar voren. Stedenbouw is per definitie antropocentrisch; de mens is de maat der dingen. Bij het streven naar een grotere biodiversiteit in stedelijke omgevingen zullen echter ook andere soorten voorrang moeten krijgen. We kennen de voorbeelden van vaak onbekende dier- en plantensoorten die ambitieuze planontwikkelingen blokkeerden. Stel dat het lukt de biodiversiteit te vergroten, uiteindelijk zijn het toch ook weer wij mensen die besluiten dat eind 2022 de Floriade in Almere zijn poorten sluit, het gebied een nieuwe invulling krijgt en dat veel van zijn tijdelijke bewoners elders hun nieuwe biotoop moeten zoeken.
Ook de term healing enviroment viel tijdens de conferentie als aanduiding van een omgeving waar je gezond en rustig van wordt. Terecht kreeg een van de sprekers van de dagvoorzitter Dirk Sijmons de vraag of hier ook wetenschappelijk onderzoek naar is verricht. Het antwoord bleef in de lucht hangen. Healing environment wordt voornamelijk gebruikt als begrip om wenselijke binnenmilieus in ziekenhuisomgevingen te beschrijven. Vanwege de risicos en grote investeringen wordt er in de gezondheidszorg evidence based gewerkt. Er is er dus veel onderzoek verricht op het gebied van healing enviroment in het ziekenhuis, maar deze uitkomsten zijn niet direct toepasbaar op grotere schaal. Waarschijnlijk was er bij de sprekers sprake van een begripsverwarring en ging het hen om het concept healthier city, het vakgebied van onder andere Agnes van de Berg verbonden aan de Universiteit van Wageningen. Haar onderzoek bevestigt dat groen in de stad bewoners uitnodigt tot bewegen en sociale contacten en dus bijdraagt aan een betere gezondheid. In een van de deelprogrammas werd deze conclusie door onderzoek van het bureau Kairos Future uit Zweden bevestigd. Dit bureau adviseert steden over te volgen ruimtelijk beleid. In hun onderzoek naar wat stadsbewoners het liefst wensen kwam groen overduidelijk bovenaan. Nog voor sociale veiligheid en veel hoger op de lijst dan bijvoorbeeld de kwaliteit van de architectuur. Voorwaarde is wel dat het goed onderhouden groen betreft. In een vies en onveilig park is het slecht toeven.
Afgevaardigden van Almere's zusterstad Kumasi (Ghana) vroegen zich af wat het nut is van veel groen in een stad in een land, zoals Ghana, waar een groot deel van de bevolking in armoede leeft. Met andere woorden is het geen luxe artikel? Het panel bestaande uit Ulf Boman van Kairos Future, stedenbouwkundige Susanne Günther van LAND (Duisburg/Milaan) en moderator Henk Mulder van de gemeente Almere pretendeerde niet het antwoord te hebben op deze vraag, maar suggereerde dat bewoners de groene stedelijke omgeving wellicht ook voor kleinschalige landbouwproductie konden aanwenden. Een optie die ook voor andere situaties uitkomst kan bieden. Steden als Almere hebben veel groene openbare ruimte waarvan de beheerskosten nauwelijks nog op te brengen zijn. Door groene ruimte aan de stadsbewoners over te laten wordt op het onderhoudsbudget bespaard en krijgt de groene ruimte een nuttige invulling. Voorwaarde is dan wel dat er genoeg actieve burgers met groene vingers voor al die ruimte zijn.
De conclusie van het symposium Growing Green Cities is dat groeien tijd kost, niet alleen voor het ontstaan van een groen stedelijk landschap, ook het concept van de groene stad heeft tijd nodig om verder te ontkiemen.