De watertoren van Oost-Souburg nabij Vlissingen en het bij de toren behorende terrein zijn door beeldhouwer Jan van Munster getransformeerd tot het IK-eiland; een fusie van erfgoedbeheer, landschap, architectuur en beeldende kunst. Het IK-Eiland is een unieke enclave, een woon- en werkplaats voor de kunstenaar, maar vooral een plaats waar kunstenaars in verschillende paviljoens werken en (tijdelijk) wonen, en waar het gemaakte werk vervolgens wordt geëxposeerd.
Het IK-eiland is een initiatief van beeldhouwer Jan van Munster. Het project heeft een voorgeschiedenis. In 1995 realiseerde Van Munster op het erf van zijn woonhuis en atelierschuur onder aan de zeedijk bij Renesse een architectonische sculptuur. Plus Min, zoals hij dit ensemble noemde, bestond uit twee pure, witte vormen; een paviljoen in de vorm van een plus-teken waarin werk kon worden geëxposeerd en een paviljoen in de vorm van een min-teken waarin kunstenaars tijdelijk konden verblijven en werken. De komst van een grote camping heeft Van Munster doen besluiten te verhuizen naar het terrein rond de watertoren van Oost-Souburg, nabij Vlissingen.
De watertoren van Oost-Souburg is gebouwd in 1939 (Van Munsters geboortejaar) naar een ontwerp van J.H.J. Kording. Het is een stoere baksteen toren op een vierkante basis die desondanks subtiel is gedetailleerd. De watertoren is een Rijksmonument. Na restauratie is de toren in gebruik genomen als atelier- en, tentoonstellingsruimte voor Jan van Munster. Op het dak is een transparant, vierkant torenpaviljoen geplaatst. De nogal abrupt eindigende toren krijgt daarmee een mooie beëindiging die s avonds licht uitstraalt.
Het terrein rondom de toren is ingericht als een nieuwe verblijfs- en expositie plek voor (beeldend)kunstenaars. Het IK-eiland het terrein van circa 0,7 hectare wordt omgeven door water is ingericht met landschappelijke elementen en met enige paviljoens. Het belangrijkste paviljoen, centraal gelegen op het eiland, is IK. Het bestaat evenals zijn voorganger Plus Min uit een duale architectonische sculptuur, in dit geval twee paviljoens in de vorm van een I en een Kdie ook nu dienst doen als werk- en expositieruimte voor gastkunstenaars. Op het terrein is verder een cilindervormig woonhuis, analoog aan het cilindervormige watervat van de toren, voor Van Munster gebouwd en een zwemvijver tussen IK en de woning aangelegd. De grens van het terrein langs de drukke autoweg bestaat uit een aarden wal die als geluidscherm functioneert. In deze wal zijn aan beide uiteinden twee extra paviljoens verwerkt; een langgerekte opslagruimte naast de watertoren en een L-vormige woon-, werk en tentoonstellingsruimte voor gastkunstenaars aan het andere uiteinde. De gebruikte materialen voor de paviljoens zijn (gecementeerde) baksteen, staal en glas. De I en de K van het centrale paviljoenduo bestaan uit in het zicht gelaten randen van gegalvaniseerde, stalen H-profielen. De koppen van de lettervormen zijn voorzien van enigszins teruggeplaatste glaspuien met entreedeuren. De gesloten wanden bestaan uit ongecoate aluzinkplaten. Na de dood van zijn vrouw richtte Van Munster een omsloten buitenkamer in naast de watertoren, een private herdenkingsplek met de basismaten (11 X 11 meter )van het aanpalende monument.
In het oeuvre van Jan van Munster is het thema identiteit in een reeks IK-werken tot uiting gebracht met de IK-paviljoens als ultieme verschijningsvorm. Ook de inrichting van het IK-eiland als totaal kan worden gezien als een commentaar op het thema identiteit. De dijk met daarin de twee opgenomen kunstwerken (ook de naam voor waterstaatkundige werken als bruggen en viaducten) en het landschap met daarin een aantal vrijstaande, ongekunstelde bouwwerken, kan worden gezien als een spiegel van het Zeeuwse landschap. Zonder dit landschap te kopiëren, reflecteert het IK-eiland de Zeeuwse genus loci. Anderzijds is er ook een zekere spanning aanwezig. Spanning tussen tegenpolen is eveneens een thema in het werk van Van Munster. Plus-Min is daarvan een voorbeeld. Deze spanning is ook terug te vinden in het IK-eiland, vooral in de tegenstelling tussen de geometrische (letter)vormen en het gebruik van staal enerzijds en de natuurlijke elementen en het informele landschap anderzijds. Het IK-eiland is daarmee behalve een uniek woon-werkproject, ook een doordacht architectonisch/landschappelijk kunstwerk
Evenals Plus Min zal ook het IK-eiland worden beheerd door een Stichting. De setting is totaal anders, een dynamische, stedelijke omgeving rondom een stoer industrieel monument in plaats van een serene plek in de polder, maar het idee is identiek. De Stichting IK zal opnieuw via onafhankelijke curatoren kunstenaars uitnodigen om tijdelijk te werken en te exposeren. Ook zal de stichting met het IK-eiland als potentiaal de verbinding met andere uitingen van kunst, cultuur en wetenschappen aangaan, in beeld brengen en versterken. Zij ambieert een belangrijke speler te zijn in het maatschappelijk en culturele krachtenveld op locaal, regionaal en internationaal niveau. Daarmee is een mooie traditie en een uniek cultureel experiment voor Zeeland behouden en zelfs uitgebreid.
Projectgegevens
Functie: Woon-, werk- en expositieruimte voor kunstenaars
Adres: Vlissingsestraat 239 en 239 a, 4388 hc Oost-Souburg
Opdrachtgever: Jan van Munster
Ontwerp: Jan van Munster
Technische uitwerking: Johan de Koning, (Laboratorium voor Architectuur, Middelburg) en Tekenbureau Willems, Vlissingen
Ontwerp- en bouwperiode: 2005 tot 2011
Elementen IK-Eiland:
1 Restauratie watertoren (1939) uitbreiding met torenpaviljoen (opgeleverd 2006)
2 Woonhuis (opgeleverd 2007)
3 IK-Paviljoens: woon-, werk- en tentoonstellingsruimten (opgeleverd 2011)
4 Hoekpaviljoen: woon-, werk- en tentoonstellingsruimten (opgeleverd 2007)
5 Opslaggebouw (opgeleverd 2007)
6 Buitenkamer (= private herdenkingsplaats, opgeleverd 2008)