Niels Groeneveld (TU Eindhoven / architectuur) maakte een ontwerp voor een lokale keuken in een leegstaande boerderij in Wanswerd.
Wat de pot schaft biedt een duurzaam alternatief voor de mondiale trends van schaalvergroting en vervlakking van de voedselmarkt. Deze keuken vormt de basis voor de transitie naar een duurzaam voedingspatroon. Het vormt een betekenisvolle schakel in de Friese toeristische infrastructuur en biedt een passende nieuwe werkkring voor de lokale bevolking.
Het Friese platteland wordt al eeuwen gevormd door voedselproductie. De idyllische kleinschaligheid van dit landschap verhult echter een serieuze tendens. Oude boerderijen en erven zijn in groten getale aan de horizon te zien, maar ze zijn als boerenbedrijf niet meer in gebruik. Mondiale ontwikkelingen in onze voedselvoorziening maken dat het voortbestaan van het Friese boerenbedrijf onder druk staat. Friese boeren worden, evenals vele boeren wereldwijd, steeds vaker getroffen door de gevolgen van harde concurrentie op de vlakker wordende wereldvoedselmarkt. Hierdoor worden ze gedwongen tot schaalvergroting en monocultuur, wat een direct effect heeft op het door bewoners en toeristen gekoesterde landschap. De kwaliteiten waarvoor toeristen naar Friesland komen, zoals rust en openheid, bestaan bij de gratie van het agrarisch gebruik van het landschap. De boer is behalve voedselproducent ook rentmeester van de esthetische landschapswaarde.
Intensifisiëring en mechanisatie in de landbouw hebben geleid tot een drastische bevolkingskrimp in Friesland. De gemeenschapszin en de agrarische identiteit van de achterblijvende bevolking staat onder druk. Niet voor niets ontstaat in deze tijd de vraag naar een mogelijke economische stimulans vanuit de toeristische sector. Voor dit vraagstuk dient een invulling gezocht te worden die voortbouwt op het karakter van het plattelandsleven. Een opgepoetste vorm van mooi-weer-toerisme zal de lokale bevolking niet sterken in haar identiteit, trots en gemeenschapsgeest. Dit project tracht een duurzame invulling te geven aan de toeristische infrastructuur die alle seizoenen bestrijkt en die tegelijkertijd bijdraagt aan een culturele verankering voor de lokale bevolking.
Bovengenoemde ontwikkelingen houden een direct verband met de dagelijkse voedingskeuze van dezelfde toerist als consument in de supermarkt. In de keuken hebben de veranderingen in onze voedselkeuze plaatsgevonden die uiteindelijk de hele voedselvoorziening hebben veranderd. In dit project wordt een keuken ontworpen, als metafoor voor deze veranderingen en als platform voor een transitie naar een duurzaam voedingspatroon.
Een leegstaande boerderij aan de terp van het 200 inwoners tellende Wanswerd vormt een inspirerend decor voor een programma over voedsel, koken en de relatie met de lokale agrarische cultuur. Er kan een plek ontstaan waar mensen uit de stad weer leren koken met verse, vaak vergeten ingrediënten. Het kan een plek worden waar de afhankelijkheid van de seizoenen, weer en wind voelbaar is. Waar nog gebruik wordt gemaakt van dingen die lokaal voorhanden zijn. Waar nog gegeten wordt wat de pot schaft. Naast de keuken zijn in overleg met de dorpsbewoners enkele publieke faciliteiten toegevoegd aan het programma.
De architectuur van de interventie geeft uitdrukking aan het dagelijks leven op het platteland. Hier wordt niet gedoeld op het nostalgische beeld dat we ons graag voor ogen halen, maar op de kwetsbare, onzekere realiteit van het huidige boerenbestaan. Blootstelling, beschutting en vergankelijkheid spelen hierbij een rol.
De functionele tektoniek van de bestaande rieten kap als regenschil vormt een startpunt voor de architectuur van de interventie. De kapconstructie doet monumentaal aan door een indrukwekkende constructieve geleding. De ruimtelijke dimensies van de constructieve elementen vormen een rijke sequentie. Bij de interventie wordt voortgebouwd op deze dimensies en geleding, maar met moderne houtmaten en -verbindingen. In historische zin wordt er op deze manier een laag toegevoegd, zonder eerdere lagen te bevriezen of als stuk historie te verheffen. Er wordt gezocht naar historische continuïteit, niet naar een simplistisch contrast. Dit concept komt tot uiting in de tektonische geleding van de toegevoegde volumes van de keuken en de nieuwe bijgebouwen. Om de beschermende functie van de bestaande rieten kap te benadrukken wordt het daarbinnen geplaatste keukenvolume niet bekleed aan de buitenzijde. De constructie van de keuken ligt als het ware bloot en gaat hierdoor een dialoog aan met de bestaande kapconstructie. Met deze dialoog worden de tektonische kwaliteiten van nieuw en oud gearticuleerd.
Op de plek waar voorheen twee kleine schuurtjes stonden worden twee nieuwe bijgebouwen gebouwd waarin zich een materieelschuur en een gastenverblijf bevinden. De volumes van de bijgebouwen zijn afgeleid van de eenvoudige typologie van boerderijschuren. De bijgebouwen staan als een gladde, beschermende stolp op een grove plint van lokale klei en aarde. Als opgetrokken uit de klei verankert deze plint de gebouwen op hun plaats. De constructieve opbouw van dak en gevel is een exacte inverse van die van de keuken. Hiermee wordt uitgedrukt dat de keuken door de rieten kap wordt beschermd, terwijl de bijgebouwen bloot staan aan de elementen. Door deze blootstelling krijgen de gevels van een koper-zink legering, in de loop der tijd een dof, bronskleurig patina, waardoor ze langzaam opgaan in het bruine kleilandschap. Op deze manier vormt de architectuur een verbeelding van de kwetsbaarheid van het agrarisch bestaan. Het programma biedt bezoekers behalve kennis en vaardigheden over voedsel ook stof tot nadenken. Het idyllische landschap rond de terp van Wanswerd spreekt hierbij tot de verbeelding. Toch is hier geen plaats voor nostalgie.
naam
Niels Groeneveld
website
opleiding / studierichting
TU Eindhoven / architectuur
mentoren
Jos Bosman, Pieter van Wesemael, Jan Schevers
wanneer begonnen met afstuderen
Maart 2011
wanneer klaar
Maart 2012
favoriete ontwerper
Caruso St. John, Sergison Bates, Gion Caminada..
favoriete project
zie 'wat doe je nu'
wat doe je nu
Na mijn studie ben ik voor mezelf begonnen en momenteel ben ik mijn eerste project – een uitbreiding en boothuis – zelf aan het bouwen.