Een tactiel gebouw in de Arnhemse binnenstad

Dé nieuwste aanwinst deze zomer op architectuurgebied in Arnhem is een verzamelgebouw voor kennisinstellingen, genaamd de Rozet. Uiteindelijk zullen in dit door Neutelings Riedijk ontworpen gebouw de stadsbibliotheek, het kunstbedrijf, de Volksuniversiteit en het Erfgoedcentrum Arnhem gehuisvest worden. Maar zover is het nog niet. Op dit moment is het gebouw in gebruik als hoofdlocatie voor de Modebiënnale Arnhem. En dat is een geweldige zet. Veel Arnhemmers, maar ook mensen van buiten zouden normaal niets te zoeken zouden hebben in de Rozet, nu als MoBA-locatie kunnen ze er niet alleen de tentoonstelling Fetishism in Fashion bekijken maar meteen ook het gebouw ervaren en bekijken, en dat is werkelijk een feestje.

Het gebouw staat op een smalle driehoekige kavel aan de rand van de binnenstad ingeklemd tussen andere gebouwen. De gevel bestaat uit hoge, smalle, prefab betonelementen in zandkleur (‘Arnhems Blond’). Door de manier waarop de gevelelementen zijn geschakeld zijn de vloerlijnen in de gevel nauwelijks zichtbaar. In het beton is een zogenaamd Penrose diagram gemaakt, een vorm die eindeloos repeteert maar zich niet herhaalt. Het ontwerp hiervoor werd gemaakt in samenwerking met Catalog Tree, een jong Arnhems ontwerpbureau. Michiel Riedijk zegt hierover tijdens een lezing bij Casa (Centrum voor architectuur en stedenbouw Arnhem): ‘De Penrose is eigenlijk de verzinnebeelding van kennis, maar je mag het ook gewoon mooi vinden’. En dat vinden mensen ook, met zekere regelmaat raken voorbijgangers het gebouw aan: even de Penrose voelen. En dat is wat Riedijk beoogt: ‘Architectuur gaat over het creëren van betekenis. Niet iedereen hoeft het te begrijpen, maar ze kunnen het wel voelen, ervaren.’

Bijzonder is de 200 meter lange trap die zich door het gebouw heen slingert en zorgt dat Rozet typologisch verwant is aan het MAS in Antwerpen. Ook in Arnhem is de trap verworden tot deze binnenstraat en een verlengstuk van de openbare ruimte. Aan deze binnenstraat hebben alle instellingen hun eigen adres met hun eigen uithangbord. Het uithangbord heeft de vorm van vitrines waarin de organisaties hun eigen identiteit kunnen uitdragen. In de toekomst zullen werken uit het Erfgoedcentrum nabij de ruwe schetsen van leerlingen van het Kunstbedrijf of een poster van een try-out van een theatervoorstelling te zien zijn.

Bij het ontwerpen van de trap had Riedijk naar eigen zeggen het beeld van de trap in de televisieserie Fame in zijn hoofd. (De tv-serie Fame werd in de jaren tachtig uitgezonden, aan het einde van elke aflevering kwamen de studenten dansend en muziek makend de trap af stuiteren. red.) Om deze dynamiek te stimuleren is bij een deel van de trap dezelfde visuele truc toegepast als bij de Scala Bernini in Rome. Naar boven toe wordt de trap breder, omhoog kijkend lijkt de trap daardoor korter dan dat die in werkelijkheid is en naar beneden kijkend lijkt de trap juist eindeloos lang.
Langs de trap zijn op een aantal plekken bloktreden gemaakt, waardoor de ruimte ook als auditorium bruikbaar is. Aan het einde van de trap helemaal bovenin het gebouw, ligt het echte auditorium met uitzicht op het Bartokplein en op de achtergrond de Eusebiuskerk.

Een tweede trap heeft Neutelings Riedijk gemaakt vanuit het Erfgoedcentrum. Deze leidt naar de historische kelders die onder een deel van de Arnhemse binnenstad liggen. De kelders zijn jaren geleden gerestaureerd en toegankelijk gemaakt, maar de toegang lag verstopt in een zijstraatje. Met deze nieuwe entree vanuit de Rozet zullen meer mensen hun weg ernaartoe weten te vinden, en ook dat is een winstpunt.

De Rozet is het eerste project uit het Rijnboogplan dat de binnenstad beter met de Rijn moet verbinden. Het is een geweldig gebouw geworden en dit geeft goede hoop voor de verdere uitvoering van de plannen, waaronder die voor het kunstencluster. Alleen nu nog wel een oplossing vinden voor de lege gebouwen die de verschillende instellingen achterlaten.