In aanloop van de zevende editie van het Architectuur Filmfestival Rotterdam publiceert ArchiNed een aantal filmrecensies. De documentaire The Competition van architect, regisseur Angel Borrego Cubero biedt een ontluisterd kijkje achter de schermen van een ontwerpwedstrijd tussen sterarchitecten.
Beeld uit de film
Competitiefilms zijn een populair subgenre binnen de architectuurfilm. De formule is ijzersterk. De filmmaker volgt een of meerdere ontwerpers tijdens hun deelname aan een ontwerpprijsvraag.Je ziet architecten schetsen, maquettes maken, je bent aanwezig bij ontwerpbesprekingen. Het ontwerpproces wordt niet nauwgezet gedocumenteerd, bij competitiefilms gaat het vooral om de oplopende spanningen naarmate de deadline in zicht komt, wanneer de uitslag bekend wordt gemaakt en de stress om het winnend ontwerp te realiseren. Dit laatste was duidelijk invoelbaar in de documentaire Lost Town (2009) van Jörg Adolph. Daarin zijn de pogingen te zien van twee sympathieke jonge Duitse architecten die hun winnend ontwerp voor een landmark in het Engelse Walton gerealiseerd willen krijgen. Desillusies en spanningen stapelen zich op naarmate de tijd verstrijkt.
Competitiefilms zijn feesten van herkenning met soms een snufje leedvermaak. En dan is er natuurlijk de bevrediging van ongegeneerd voyeurisme wanneer een competitiefilm een kijkje in de keuken van sterarchitecten biedt. En dat laatste biedt The Competition (Angel Borrego Cubero, 2013). Architect Borrego Cubero volgde eind 2007 gedurende vier maanden de architecten die deelname aan de tweede ronde van de prijsvraag voor een nationaal museum in Andorra la Vella, de hoofdstad van het dwergstaatje Andorra gelegen in het midden van de Pyreneeën.
Beeld uit de film
Het zijn niet de minsten die door de regering worden uitgenodigd. Dominique Perrault en vier Pritzker Prize winnaars (Zaha Hadid, Frank Gehry, Norman Foster en Jean Nouvel) krijgen het verzoek een ontwerpconcept te maken voor een museum dat midden in de historische binnenstad van het 25.000 inwoners tellend stadje moet komen te staan. Anders dan men misschien zou vermoeden gaat The Competition niet zozeer over de prijsvraag in Andorra maar vooral over de competitie tussen de verschillende bureaus en lijkt Borrego Cubero architecten als beroepsgroep een flinke spiegel voor te willen houden.
In de eerste vijf minuten doet Norman Foster een uitspraak waardoor de kijker weet, dit gaat niet goed aflopen. Hadid, Gehry, Nouvel en Perrault weten dan natuurlijk nog van niets. Of toch wel? Waarom doen deze sterarchitecten mee aan een vaag geformuleerde ontwerpwedstrijd waarvan de voorwaarden in de loop van het proces ook nog worden gewijzigd? Voor het geld, de deelnemende bureaus krijgen ieder 40.000,-? De mogelijkheid om concepten uit te testen? De hoop dat het museum heel misschien toch gerealiseerd gaat worden? De kijker komt het helaas niet te weten. Wel verneemt hij dat Foster een week na bekendmaking van de deelnemers aan de tweede ronde alsnog bedankt voor de opdracht.
Beeld uit de film
Meedoen aan een ‘vage’ prijsvraag is een ding, maar waarom zou een sterarchitect toestemming geven om het ontwerpproces te laten registeren? Het was een voorwaarde die de organisatoren in een latere fase toevoegde aan de voorwaarden; de wijziging die Foster deed besluiten om zich terug te trekken. En dat zegt vooral iets over de opdrachtgevers.
Hoe extremer hoe meer media-aandacht moet Nouvel hebben gedacht. En het werkt. Het wel en wee op dit bureau wordt uitgebreid getoond. Nouvel gromt en blaft. De dynamiek van het proces wordt verbeeld door de handheld camera. Soms leidt dit bij de kijker tot een lichte vorm van zeeziekte vooral als Gaston, de projectmanager van Nouvel, met de cameraman in zijn spoor, weer eens een sprintje moet trekken om op tijd te zijn voor een auditie bij baas.
Hadid en Gehry zetten de deur slechts op een kiertje en voeren op deze manier regie over de wijze waarop zij zich als architect willen representeren. Ook dit is een kunst, een die Perrault, zo blijkt tijdens vlak voor de presentatie van zijn ontwerp, nog niet helemaal onder de knie heeft.
The Competition is niet spannend. Geen van de deelnemers kan sympathie opwekken, de voorstellen zijn aanstellerige iconische objecten; er is geen favoriet. Zoals popmuziekanten gedoemd zijn tot een leven vol sex, drugs en rock ’n roll, zijn de architecten in The Competition veroordeeld tot een verblijf in een zwart, wit, grijze wereld waarin ze 24/7 foammodellen produceren. Deze representatie en invulling van het vak zou menig ontwerper tot nadenken moeten stemmen.