Nieuws

Archiprix 2013: Ruimte voor de historische stad

Ontwerp voor de revitalisatie van een bouwblok in de historische binnenstad van Utrecht door de transformatie van een verwaarloosde tuin tot stadspark en de aanheling van de bebouwing met nieuwe woningen.

Ruimte voor de historische stad gaat over het hergebruik en openbaar maken van stedelijke ruimte. In de middeleeuwse binnenstad van Utrecht is veel ongebruikte en onbestemde buitenruimte afgesloten van het openbare stedelijke weefsel. Een van de ruimtes is het binnengebied in het dichtgegroeide bouwblok aan de Plompetorengracht in de Noordelijke Oude stad. Een met groen overwoekerde ruimte ligt als leeg perceel in het langzaam dichtgegroeide bouwblok; een ruimte met een enorme potentie en waar een enorme bouwdruk op rust. Ruimte in de stad is immers schaars en wordt vaak ingezet voor verdichting.

Historisch onderzoek toont aan dat het perceel als privétuin is ontworpen voor de woning aan de Plompetorengracht 18. De tuin is, als onderdeel van het singelontwerp, vormgegeven door J.D. Zocher jr. in de tweede helft van de 19e eeuw. De weelderige tuin is in de loop van de tijd losgesneden van de bebouwing en als perceel in onbruik geraakt. In Ruimte voor de historische stad is gekozen om het gebied onderdeel te laten worden van het openbare stedelijk weefsel door er een woningbouwprogramma aan toe te voegen door middel van het aanlassen van hout, een bekende restauratietechniek. Door onbruikbare delen te verwijderen en te vervangen door een nieuw maar gelijk deel krijgt het bestaande opnieuw betekenis en functie. In dit project is deze techniek toegepast op zowel de schaal van de stad als op de schaal van de individuele woning. De tuin wordt omgevormd tot publiek stadspark. Een rustplek waarbinnen de drukke stad ontvlucht kan worden. Een plek waar het geluid verstomt en je je in een andere wereld waant.

Het bouwblok wordt met precisie aangevuld, drie nieuwe openingen vormen de toegang tot het park. Het park kent drie entrees met een verschillende schaal. Ze sluiten aan bij de sfeer van het aanliggende gebied. Aan de zijde van het centrum is het bestaande plein naar binnen verlengd. Hierdoor ontstaat een natuurlijke stedelijke overgang in de gradatie van openbaar naar privé. Aan het nieuwe plein zijn stadswoningen geplaatst en een hotel. De vormgeving is een continuering van de stedelijke wanden.
Aan de grachtzijde is een voorplein gecreëerd door in de gevelwand een pand haaks toe te voegen. Het voorplein zorgt voor een verbreding van de stoep waardoor de aandacht op de ingang van het park wordt gericht.
Aan de singelzijde wordt het bestaande 19e eeuwse poortgebouw hersteld als poort . De straat wordt gecompleteerd door muurwoningen toe te voegen die de bezoeker wijzen op de poort. De bebouwing is ten opzichte van de muur teruggeplaatst waardoor de wand wel gesloten is maar het poortgebouw benadrukt wordt.

De architectuur van de nieuwe bebouwing sluit aan op het bestaande in materiaal, schaal en verschijningsvorm. De detaillering is daarentegen herkenbaar eigentijds. De woningen kennen een verscheidenheid aan typologieën. Aan het plein bevinden zich ondiepe meerlaagse stadswoningen. Door de geringe diepte ontstaat  een grote interactie tussen bewoning en het plein. Aan de gracht is de diepe woning gericht op het voorplein. Aan de singelzijde zijn de woningen terugliggend ten opzichte van de straat geplaatst. Hierdoor wordt een meer privé woning gemaakt die zich met een collectieve voorruimte afsluit van de publieke straat.

Het park wordt van binnenuit opnieuw omkaderd door de bestaande tuinmuren aan te vullen en door de drie belangrijkste gebouwen als enige met de voet in het park te situeren. Zo wordt het park afgesloten van de aanliggende private bebouwing en wordt het een onderdeel van het publieke stedelijke weefsel. Met deze nieuwe toevoeging in programma wordt een nieuwe laag toegevoegd aan het weefsel, waarin men de rijkdom van de historische stad kan ervaren. Een verdichting met aandacht voor de bestaande cultuurhistorische waarden van de stad Utrecht.

naam
Joost van den Ham

opleiding / studierichting
AvB Rotterdam | architectuur

mentor
Floris Cornelisse, Klaas van der Molen, Paul Meurs, Willemijn Lofvers

wanneer begonnen met afstuderen
februari 2011

wanneer klaar
maart 2012

favoriete ontwerper
Valerio Olgiati, Miller+Maranta

favoriete project
Haus ohne eigenschaften, O.M. Ungers

wat doe je nu
adviseur herbestemming/restauratie Gemeente Zaanstad