Vanaf deze week publiceert ArchiNed ism Archiprix iedere week een afstudeerproject dat door een Nederlandse ontwerpopleiding geselecteerd is voor de Archiprix 2014. Als eerste het ontwerp dat Eef-Jan Boon maakte voor een basisschool in het historisch centrum van Gouda die optimaal ruimte biedt aan het door Martin Wagenschein ontwikkelde genetisch onderwijs.
Onderwijs moet niet beginnen in methodeboeken, maar met het waarnemen van verschijnselen. Martin Wagenschein.
Ruim tien jaar geleden ervoer ik als docent beeldende vorming wat je met inspirerend onderwijs kunt bereiken. Maar ik maakte ook kennis met de obsessies voor effectiviteit en meetbare resultaten (Cito). Ik werd getroffen door het inspirerende ideaal van genetisch onderwijs, waarvan de Duitse natuurkundige en pedagoog dr. Martin Wagenschein (1896-1988) de grondlegger is. Genetisch onderwijs vertrekt vanuit de waarneming van het fenomeen, zoals licht, gesteenten of een historische figuur. Er wordt specifieke lesstof ontwikkeld waarin de brede context ontsloten wordt en verschillende vakken (domeinen) aan bod komen. Genetisch onderwijs wordt geïmplementeerd in bestaande scholen maar verdient betere ruimtelijke condities omdat deze huisvesting niet aansluit op de ruimtebehoefte van dit onderwijs. Het vraagt om een gelaagde structuur waarin actieve zones zoals werkplaatsen, expositie en experiment afgewisseld worden door ruimten voor concentratie en observatie en een wisselwerking tussen binnen- en buitenonderwijs.
De school is ontworpen als een dorp bestaande uit een reeks huizen en hoven. Ieder huis vormt een kleinere wereld binnen het grotere geheel van de school en heeft een eigen functie. Er zijn twee clusters rondom een besloten hof ontworpen met huizen voor de kleuters en de middenbouwleerlingen waarin stamgroepsruimten een veilige uitvalsbasis vormen. Naarmate leerlingen ouder worden vergroot de wereld zich letterlijk doordat ze steeds meer buiten de eigen stamgroepsruimte onderwijs volgen in de grotere domeinhuizen die tussen deze clusters in liggen. In de bovenbouw vindt al het onderwijs plaats in de domeinhuizen; zoals het huis van de aarde met domeinruimten voor aardrijkskunde en geschiedenis, het huis van de kunst met atelier, theater en ontmoeting of het huis van de wetenschap. Domeinhuizen hebben ook een werkplaats, ruimte voor experiment, instructie en ruimte om werk te tonen.
De huizen zijn zodanig ontworpen dat er een typologie ontstaat die ontdekking stimuleert en plekken biedt voor concentratie. In het onderwijs wordt veel geproduceerd. De tekeningen, objecten en sculpturen worden getoond in de centrale expositieroute op de verdieping die dwars door de school loopt. De huizen ontvouwen zich links en rechts langs deze ruggengraat in een ruimtelijke sequentie. De overgang wordt steeds gemarkeerd door een houten kader waardoor het volgende huis betreden wordt. De tussengelegen hoven faciliteren de wisselwerking tussen binnen- en buitenonderwijs en liggen als een verrassing aan de semi publieke steeg die zich op de begane grond bevindt, precies onder de expositieroute. De werkplaatsen liggen aan deze steeg en tonen in vitrines het werk. De kolommen die de kopgevels dragen vormen coulissen en markeren de overgang tussen de steeg en de hof. Hier wordt verstoppertje gespeeld, over lichtbanen gesprongen en om kolommen gerend.
De poreuze typologie van hoven en huizen, de routes en de ruimtelijke organisatie vormen het ruimtelijk model waarin het pedagogisch ideaal mogelijk wordt. De samensmelting van pedagogie en architectuur resulteert in een hybride gebouw waarin spelen, leren, observeren en experimenteren op samenhangende wijze plaatsvindt en zichtbaar is voor de gebruikers.
De school ligt in het historische centrum van Gouda. Deze context wordt gebruikt in het onderwijs. Ooit stond hier tussen Raam en Vest een Plateelfabriek, nu is het een onbestemde asfaltvlakte. De stad is hier kapot. De locatie wordt aangeheeld door de bouw van de school en woningbouw, waardoor de binnenstedelijke structuur met stegen, hoven en kleine pleintjes weer wordt hersteld.
naam
Eef-Jan Boon
email
opleiding / studierichting
Rotterdamse Academie van Bouwkunst | architectuur
mentor
Serge Schoemaker, Bert Kalkman, Robert von der Nahmer
wanneer begonnen met afstuderen
september 2012
wanneer klaar
juli 2013
favoriete ontwerper
Louis I. Kahn
favoriete project
Kahns hele oeuvre
wat doe je nu
Architect-eigenaar van boon architecten