Nieuws

Archiprix 2014: De ideale gevangenis

Arnold van Ouwerkerk ontwierp een resocialisatie gevangenis waarbij controle samengaat met humanisering.

De ideale gevangenis (Archiprix 2014) / Arnold van Ouwerkerk

De ideale gevangenis (Archiprix 2014) / Arnold van Ouwerkerk

Het ontwerp heeft als uitgangspunt het huidige programma van eisen van het Ministerie van Justitie voor een gesloten inrichting. Deze strikte eisen mogen geen excuus zijn voor het creëren van een inhumaan gebouw. Binnen deze kaders is een leefomgeving gecreëerd die zoveel als mogelijk normalisatie uitstraalt. De gevangenen moeten een leven kunnen leiden dat vergelijkbaar is met het leven buiten de gevangenis.

Het ontwerp voor een resocialisatie gevangenis geeft een antwoord op hoe een zo gezond mogelijke leefomgeving voor gevangenen gecreëerd kan worden, zonder dat het de functie van het gevangen houden verliest. Hierin schuilt een contradictie. De Ideale Gevangenis is het resultaat van een evenwicht tussen twee polen: beveiliging en humanisering. Enerzijds bevat het gebouw pragmatische elementen die nodig zijn om mensen op te sluiten en de veiligheid van het personeel en de gevangenen onderling te waarborgen. Anderzijds bevat het de elementen die zorgen voor een gezonde leefomgeving om de gevangenen zo goed als mogelijk voor te bereiden op een terugkeer in de maatschappij.

De ideale gevangenis (Archiprix 2014) / Arnold van Ouwerkerk

De ideale gevangenis (Archiprix 2014) / Arnold van Ouwerkerk

De gevangenis is vormgegeven als een verzameling van ogenschijnlijk los georganiseerde volumes met verschillende afmetingen en hoogtes, vergelijkbaar met het stedelijk weefsel van een dorp of stad. Een reeks patio’s, met diverse afmetingen en invullingen, zorgt voor aangenaam uitzicht en voldoende daglicht in het gebouw. Iedere patio is omsloten door ruimtes van eenzelfde functiegroep. Er is bijvoorbeeld een arbeidscluster en een activiteitencluster. De patio’s zijn met elkaar verbonden en vormen een netwerk van buitenruimten waar de gevangenen zich kunnen voortbewegen door de buitenlucht.

Naast het humane aspect, dient het netwerk van patio’s als een uiterst efficiënt controle mechanisme. Bij calamiteiten kunnen de patio’s afzonderlijk afgesloten worden en zijn binnen no- time begeleiders via een centrale controle-lus ter plaatse om de orde en rust te herstellen. Het ontwerp bevat steeds deze dubbele laag. Het is een vriendelijk ogende mini-samenleving, maar binnen duidelijke grenzen waar controle en veiligheid gewaarborgd is.

De ideale gevangenis (Archiprix 2014) werkcluster / Arnold van Ouwerkerk

De ideale gevangenis (Archiprix 2014) werkcluster / Arnold van Ouwerkerk

Aan het einde van de vorige eeuw is er in Nederland een groot aantal gevangenissen gerealiseerd met ruim 7.500 nieuwe cellen. Vandaag de dag zien we dat veel gevangenissen worden gesloten en in sommige gevallen zelfs gesloopt. Bovendien zien we binnen de huidige regering opnieuw plannen om nieuwe gevangenissen te realiseren. Deze opvallende wispelturigheid van bouwen en slopen binnen het gevangeniswezen is een gevolg van de wisselende maatschappelijke opvattingen over detentie. Gevangenissen voldoen op een bepaald moment niet meer aan de dan heersende opvattingen. Deze opvattingen bewegen zich tussen twee uitersten van resocialisatie tot repressie.

De gevangenissen in Nederland zijn niet bepaald humaan te noemen. Het ontbreekt er aan voldoende daglicht, gevangenen komen nauwelijks buiten en de leefomgeving van de gevangenen heeft veelal een troosteloze uitstraling. De leefomstandigheden binnen de gevangenissen zijn zeer ongezond te noemen. Ook de pogingen die in het verleden zijn gedaan om resocialisatie- gevangenissen te bouwen zijn faliekant mislukt. Het bekendste voorbeeld hiervan is de Bijlmer Bajes. Binnen dit massale gevangeniscomplex ontbreekt het vooral aan kleinschaligheid en diversiteit, factoren die de leefomgeving van de gevangenen op een positieve manier kunnen beïnvloeden.

De ideale gevangenis (Archiprix 2014) woongroep / Arnold van Ouwerkerk

De ideale gevangenis (Archiprix 2014) woongroep / Arnold van Ouwerkerk

naam
Arnold van Ouwerkerk
email
website

opleiding / studierichting
Rotterdamse Academie van Bouwkunst / architectuur


mentoren

Nanne de Ru, Joost Glissenaar, Remco Bruggink


wanneer begonnen met afstuderen

September 2011


wanneer klaar
Januari 2013


favoriete ontwerper
David Chipperfield, Koen van Velsen


favoriete project


wat doe je nu

Eigen architectenbureau: www.voa.nu