Feature

Onderzoek de Shenzhener en herken jezelf

Shenzhen kan terecht bestempeld worden als New Town. Een gebied bestaande uit vissersdorpjes en 30.000 inwoners transformeerde in 30 jaar naar een metropool waarvan wordt aangenomen dat er 16 miljoen mensen leven. Deze metropool is continue in beweging. De zogenaamde ‘fabriek van de wereld’ verandert in een diensteneconomie. De grenzen van wildgroei zijn bereikt, inbreiding is nodig en inmiddels wordt kwaliteit van leven in de stad ook wel als thema gezien. Werk aan de winkel dus en daar zijn de Nederlanders natuurlijk bij.

Shenzhen. Foto Chris

Shenzhen in de picture
Op 12 december ontmoetten China en Nederland elkaar in onze 'nieuwe stad' Almere. 'From factory of the world to world city' is de titel van de conferentie die het International New Town Institute organiseerde. Aanleiding is het onderzoeksprogramma van het INTI waarin Shenzhen één van de onderzochte New Towns is. De middag is een kennismaking met de stad en de mensen die er aan werken. De agenda's zijn duidelijk: China hoopt op Nederlandse investeringen. Nederland hoopt op nieuwe klussen. Maar hebben wij wel iets te zoeken in China? In de ogen van Kees Christiaanse (KCAP) is het antwoord een duidelijke ja. De stedelijke ontwikkeling in China is de snelste ooit. Door daar bij te zijn en dat mee te maken kunnen we plannen maken voor de tijd waarin we leven en de uitdagingen waar we voor staan.

Sinds drie jaar initieert het INTI onderzoeks- en uitwisselingsprogramma's in Shenzhen. De conclusies die daaruit getrokken kunnen worden, zijn duidelijk: de stedelijke plannen missen de link met geografische en demografische context, nieuwe ontwikkelingen vinden plaats zonder besef welke industrieën of type mensen het aantrekt en slechts op technocratische wijze wordt er nagedacht over duurzaamheid zonder aandacht voor de sociale dynamiek van de stad.  De stedelijke problematiek die het INTI schetst vraagt om een nieuwe visie op stadsplanning. Niet onterecht zien Nederlanders daar kansen.

Shenzhen. Foto Chris

Stad maken voor mensen
Tijdens de conferentie is 'sociale innovatie' het sleutelwoord als het gaat om de uitdaging voor Shenzhen. Het gaat over een metropool die anticipeert op haar ongekend complexe sociale dynamiek. Zo zijn er in de metropool ongeveer 300 'urban villages', maar andere spreken liever over 'cities within the city'. De noodzaak voor een beter begrip van het toneel en de deelnemers van het stedelijk leven worden de deelnemers aan de conferentie duidelijk. Markus Appenzeller, directeur en partner van MLA+, maakt een moeilijk te weerleggen statement: “Succesvolle steden weerspiegelen de behoefte en ambitie van de inwoners”. Maar hoe vertalen we de behoefte en ambitie van 16 miljoen mensen die ook nog eens uit heel China afkomstig zijn? Uit de ervaring van Appenzeller blijkt dat het introduceren van workshops en participatieve processen wel degelijk kans van slagen kan hebben. Maar let op, met een tekening aan de muur hoef je niet aan te komen zetten. In een cultuur van speech en redevoering zetten directeuren de lijnen uit.

Kunnen we in de huid van de Chinees kruipen? Welke Nederlander begrijpt wat iemand zoekt in een overvolle miljoenenstad? Waarom zou hij/zij in een appartement gaan wonen waar het een bed huurt in een kamertje met 10 anderen? Wat beweegt de Chinees smog voor lief te nemen? Volgens Tat Lam, expert op het gebied van China's ontwikkelingsvraagstukken, is het meer dan een economisch motief. Bij de stad hoort een leefstijl die mensen aantrekt. Zodra een migrant het platteland achter zich heeft gelaten kan het zich met trots Shenzhener noemen.

Al is de Nederlandse kijk op stadsplanning ongetwijfeld verrassend en nieuw voor China, we moeten onze inbreng relativeren aan onze beperkte kennis van het leven in de Chinese stad. Het statement van Appenzeller pleit ervoor te beginnen met observeren. Observeren hoe de stad beweegt, innoveert. Als er één stad is die zichzelf continue opnieuw uitvindt is dat Shenzhen. Tat Lam illusteert dit met de razendsnelle technologische innovatie die plaatsvindt in creatieve gemeenschappen. De neppe iPhones die hier gemaakt worden zijn geen kopieën maar verbeterde producten.
 
Aan het eind van de middag staat er een Chinese in het publiek op. Ze lijkt enigszins geïrriteerd. De middag wekt op haar de indruk dat wij allemaal zo goed weten hoe Shenzhen verder moet. De Chinese wil ons er graag op wijzen dat wij in Nederland helemaal niet zo vernieuwend en duurzaam zijn als wij Nederlanders zelf graag willen geloven. En mogelijk heeft ze daar een punt. Meer dan dat we in China een bijdrage kunnen leveren, is uitwisseling wellicht interessanter voor een relativerende blik op wat er in ons landje gebeurt.