Het afstudeerproject van Marit Janse betreft een strategie voor het reactiveren van de rijke natuur van de Oosterschelde.
Zoutkristallen is een proces waarin natuur en landbouwontwikkeling leidt tot een gastvrij productielandschap waarin mens en dier zich welkom voelt. Met een aantrekkelijk landschap en productontwerpen gemaakt van lokale grondstoffen worden ambassadeurs van de Oosterschelde aangesproken. De aanleg van een getijdenbad is de eerste stap in de missie de natuur weer te verbinden met onze cultuur.
Dit plan toont een nieuwe manier van natuur beschermen in en rond de Oosterschelde door het weer onlosmakelijk te verbinden met onze cultuur. Dat is nodig, want terwijl het ecosysteem piept en kraakt worden we door de afstandelijkheid en technocratie van het huidige natuurbeleid steeds verder verwijderd van datgene wat we liefhebben, de natuur, en neemt de biodiversiteit steeds verder af. De Oosterschelde is het landschap van mijn jeugd en heb daarom dit reddingsplan gemaakt. Ik ken de haast om de hoogste vloed te halen, het gevoel van zoutkorrels die na het zwemmen achterblijven op je huid, de textuur van de zilte zeekraal in je mond. De herinnering van de rode snavels van de scholeksters op de zilveren achtergrond, het zilte water dat met elk tij door de mosselen wordt gezuiverd. De missie van dit afstudeerplan is deze rijke natuur van de Oosterschelde te behouden.
Bijna 50 jaar geleden was de discussie rond de afsluiting van de Oosterschelde een nationaal onderwerp. Open, dicht of halfopen was de vraag, aangeslingerd door een groep actievoerders uit Yerseke die hun leefomgeving bedreigd zag met de komst van een dichte dam. De Aktiegroep Oosterschelde Open vestigde met hun acties de aandacht op de Oosterschelde door herrie te schoppen, politici te achtervolgen en leuzen te kalken. Nu de strijdbare jaren '70 voorbij zijn, zal het gevecht om een levend landschap op een andere manier gevoerd moeten worden. Zoutkristallen wil een verandering in denken teweeg brengen. Hoe is cultuur en natuur weer te versmelten? De cultuurgeschiedenis van het Zeeuwse landschap toont aan dat natuur en economie eeuwenlang in balans was. Pas na de Watersnoodramp van 1953 is door ruilverkaveling en de aanleg van de Oosterscheldekering, ecologische en landschappelijke armoede ontstaan. Nieuwe grootschalige natuur aanleggen of de kering afbreken is zowel financieel als maatschappelijk geen oplossing. Wel door een andere attitude ten opzichte van natuur te ontwikkelen. Ons verlangen naar ambachtelijkheid, oorspronkelijkheid en dingen die echt zijn, die je kan aanraken en ruiken komt tot uiting in keramiek en wol-objecten onder de naam Label Oosterschelde.
Zoutkristallen is de metafoor voor het zoeken naar een brede maatschappelijke basis voor het behoud van natuur. Juist op die plekken waar conventionele landbouw geen toekomst heeft zijn allianties en innovatieve teelten, zoals de herintroductie van meekrap en schelpdiercultuur op land, kansrijk. Beide zijn exclusief verbonden aan de Zeeuwse cultuur want alleen met diepgeworteld begrip van deze cultuur kan natuurontwikkeling plaatsvinden. Dit leidt tot een duurzame economie, een hogere biodiversiteit en een aantrekkelijk landschap. Juist dat aantrekkelijke landschap is steeds belangrijker voor de stedeling; de ambassadeur van de Oosterschelde. Zoals Jac.P. Thijsse het wonderlijke vogelleven beleefbaar maakte voor de stadsbewoner zijn de ruimtelijke ingrepen in Zoutkristallen ontworpen met een menselijke schaal.
Het ontwerp bestaat uit een reeks kleine voorstellen waaromheen de nieuwe attitude kan uitgroeien, kristalliseren: de herkenbare vorm en maat van het getijdenbad verleid de toerist de Oosterschelde te betreden, de liniedijk laat de geschiedenis herleven maar zorgt ook voor een microklimaat voor de gewassen en door een nieuw gebruik van de waterstructuur ontstaat zowel een economische ontwikkeling als een romantisch landschap vol zeeasters. Elke ingreep heeft een culturele, landschappelijke en ecologische component in zich; mogelijk gemaakt door nieuwe allianties van gebruikers.
De landschapsstrategie verleid partijen met schetsmatige beelden van toekomstige landschappen. Dit is zowel toepasbaar in een uitvoeringsgerichte strategie in samenwerking met boeren en bedrijven, als in een initiërend planproces waarin samenwerkingsverbanden met kunstenaars en wetenschappers wordt aangegaan. Samenwerking is essentieel voor een duurzame groene toekomst en Zoutkristallen geeft aan hoe we condities kunnen scheppen voor leven. Met de ontwikkeling van het Label Oosterschelde wordt het verhaal van de Oosterschelde meeverkocht en ambassadeurs gevonden. De missie stopt niet bij de ontvangst van het diploma, maar gaat verder. Samen met ontwerpers en wetenschappers zullen de producten en ideeën van Label Oosterschelde verder worden ontwikkeld waardoor ze in de toekomst betekenis voor iedereen zullen hebben.
naam
Marit Janse
email
opleiding / studierichting
Academie van Bouwkunst Amsterdam / landschapsarchitectuur
mentoren
Maike van Stiphout, Cees van der Veeken, Martin Aarts
wanneer begonnen met afstuderen
9 maart 2012
wanneer klaar
4 april 2013
favoriete ontwerper
Jac. P. Thijsse
favoriete project
–
wat doe je nu
Freelance landschapsarchitect + landschapsarchitect bij Gemeente
Dordrecht afdeling Ruimtelijke Ordening.