Lelijke Belgische Huizen

Buurman & Buurman is niet alleen fictie. Ik ken een land dat vol staat met huizen waar zij hun enthousiasme op botgevierd hebben. Er zijn meer die dat vinden. Met het groeiend zelfbewustzijn van de natie – de Belgian Red Devils staan bijvoorbeeld op de 3e plaats van de FIFA wereldranglijst – groeit ook het aantal publicaties over ’s lands (kwalitatieve) architectuur, en surreële (ruimtelijke) situaties. Nu is daar: Ugly Belgian Houses – Don’t try this at home.

Het fenomeen
Hannes Coudenys begon vier jaar geleden met het fotograferen van lelijke huizen. Hij startte een blog en voorzag de foto’s van ‘snedig’ commentaar. Eerst waren dit scheldkanonnades – Coudenys was duidelijk boos over de visuele verkwanseling van zijn land. Later werden het meer genuanceerde, gevatte en soms zelfs grappige opmerkingen. De website was een succes en kreeg wereldwijd erkenning. Er was ook een keerzijde. Enkele oprecht gekwetste ‘lelijke huis’-eigenaren dreigden met een rechtszaak. Tegenwoordig verwijderd Coudenys op vraag huizen van zijn forum. Gelukkig stopte hij niet met documenteren.

Zelf volg ik de blog al een hele tijd. De huizen die Coudenys spot zijn fantastisch. Stiekem moet ik gniffelen om de wijze waarop hij commentaar levert. Tegelijkertijd word ik kwaad om zijn ongenuanceerde stelligheid. Vaak zitten er immers interessante verhalen achter een ‘lelijk’ huis. Zijn het niet juist deze kleine geschiedenissen die de aandacht verdienen? Ik vind de meeste huizen bijvoorbeeld niet eens in de categorie Lelijk thuis horen. De huizen zijn juist meestal gewoon erg gewoon. Viel er bovendien over schoonheid niet te twisten? Over lelijkheid dus zeker niet! Ik vreesde dan ook toen ik Ugly Belgian Houses – Don’t try this at home voor de eerste keer opensloeg dat ik een populistisch werk in handen had waarin op ironische wijze gedweept wordt met het onderwerp. Nu, dat is ook zo, maar als ik het boek daarom afschiet doe ik de auteur te kort.

Het boek
U moet geen traditioneel fotoboek verwachten. Ugly Belgian Houses – Don’t try this at home is een blog in boekvorm: foto’s en tekst nemen een even grote en belangrijke plaats in. De kaft is hard, het formaat handzaam en de lay-out rustig en aantrekkelijk. De inleiding verzorgd door Bent Van Looy (de in Parijs wonende zanger van popgroep Das Pop), wordt gevolgd door het verhaal van Coudenys en zijn zoektocht naar lelijkheid en Belgitude ten aanzien van huizen- en stedenbouw. Hij gaat hiervoor te rade bij Peter Swinnen (de voormalig Vlaams Bouwmeester), bij kunstenaars en architecten wereldwijd die zich met soortgelijke onderwerpen bezig houden en bij de bewoners zelf voor hun persoonlijke verhaal- het meest interessante deel van de tekst. Daarna volgen de foto’s met het te verwachten camp-achtige commentaar. Soms zijn de kritische slogans goed gevonden; is het commentaar “So who’s your architect? Frank Lloyd Wrong?”, niet erg toepasselijk voor een duidelijk postmodernistisch huis à la Venturi Scott Brown?

De foto’s op de blog worden met een IPhone gemaakt en zijn meestal van bedenkelijke kwaliteit. Voor het boek werden dan ook professionele fotografen aangetrokken. Het is daarom jammer dat er vastgehouden is aan een klein formaat afbeelding terwijl de foto’s die wel groter afgedrukt zijn over de vouw van het boek gaan. Dat komt de leesbaarheid niet ten goede.
Er is duidelijk veel tijd aan presentatie en opmaak van het boek besteed. Het is dan ook jammer dat de tekst niet evenveel aandacht heeft ontvangen. Sommige zinnen vallen weg, vertalingen lijken soms het werk van Google Translate. Ugly Belgian Houses doet zich voorkomen als een haastproject dat op tijd af moest zijn voor presentatie op de hoogmis van de Belgische bouw: Batibouw*.

Gelukkig maakt het onderzoek van Coudenys het boekwerkje meer dan de moeite waard. Het vat op een begrijpelijke, inzichtelijke en vooral lichtvoetige manier samen waarom België eruit ziet zoals het er uit ziet. Onverwacht maar waar, zijn oordeel over eigen land is mild. In zijn eigen woorden: “Intussen kijk ik met een andere blik naar ons land; ik ontwikkelde een soort alertheid voor het abnormale, het absurde en het lelijke. Eens je erop begint te letten, is ons land fenomenaal. In z’n schoonheid en in z’n lelijkheid. Ik wordt er onrustig van en tegelijk ben ik geïnspireerd.”
Als in België wonende en werkende architect kan ik dat alleen maar beamen. Laat u inspireren door boek of blog en laat de buurmannen ‘verstandig’ verder bricoleren: “A je to!”